Poetin en Chinese fabrieken maken stroom en gas hier peperduur

'De hoge prijzen zijn ongezien. Klanten die nu een nieuw voorstel krijgen, vallen van hun stoel', zegt Kenneth Vandeputte, business development manager bij de West-Vlaamse energieleverancier Elexys. 'De marktprijzen lopen de komende maanden op tot 100 à 120 euro per megawattuur elektriciteit. Dat is een veelvoud van de 40 tot 50 euro van de voorbije jaren', zegt Jürgen Sanders, marktenspecialist bij het energiebedrijf Engie.

Elektriciteit en aardgas volgen de hausse van andere grondstoffen omdat economieën wereldwijd - met Chinese fabrieken op kop - aantrekken na de coronaklap. Maar voor elektriciteit en aardgas spelen ook andere redenen: de weergoden, een verkeerde gok van traders, CO2-speculatie en de Russische politiek.

De kiem van de problemen werd al begin dit jaar gelegd, toen gezinnen na een koude winter ook in april en mei nog moesten verwarmen. Daardoor werd meer aardgas verbruikt. 'Na de winter worden de Europese gasvoorraden normaal aangevuld, maar omdat de prijzen hoog bleven, hebben sommige partijen in de lente nog gas verkocht op de markt. Ze rekenden erop die volumes in de zomer terug te kunnen kopen, maar ze hebben zich mispakt, want gas bleef duur', zegt Vandeputte.

Het besef groeit dat Europa onvoldoende gas heeft opgeslagen om comfortabel de winter in te gaan. 'De gasopslagsites zijn nu voor 67 procent gevuld. Een jaar geleden was dat 92 procent', rekent Laurent Remy, de woordvoerder van de gasnetbeheerder Fluxys, voor. 'Tegen oktober zouden ze vol moeten zitten. Daarom wordt nu veel bijgekocht, maar ze zullen er niet geraken', vreest Vandeputte.

De Europese eigen gasproductie is beperkt en de aanvoer uit het buitenland was lager dan normaal. 'Dit veroorzaakt op de gasmarkt veel paniek en enorme prijsstijgingen', stelt Sanders vast.

Rusland

De gasaanvoer uit Noorse pijpleidingen lag lager door grote onderhoudswerken en de aanvoer uit Rusland is sinds augustus gehinderd door technische problemen bij installaties in Jamal. Rusland - goed voor een 30 procent van het Europese gasverbruik - levert nu een kwart minder dan normaal. Dat is mogelijk een gevolg van politieke strubbelingen met president Vladimir Poetin over de nieuwe pijplijn Nord Stream 2, die Russisch gas rechtstreeks Duitsland in stuurt. 'Rusland wil druk zetten op Europa', zegt Sanders. 'Het zou perfect meer gas door Oekraïne naar Europa kunnen sturen, maar het wil dat het op zijn voorwaarden naar Europa komt.'

Op een alternatief, de aanvoer van vloeibaar aardgas via lng-schepen, kunnen we dit jaar niet rekenen. 'Gasschepen uit Qatar leveren niet meer in Europa, maar in Azië', zegt Sanders. 'Normaal zouden we in Europa dit jaar een recordhoeveelheid lng importeren, maar we zitten onder het niveau van 2019.'

Nochtans ligt de lng-invoerterminal van Fluxys in Zeebrugge er niet werkloos bij. In de eerste acht maanden van dit jaar meerden er al 126 lng-tankers aan, ongeveer evenveel als vorig jaar (130) en meer dan in 2019 (79). 'Maar een deel van die ladingen kwam niet hier in het net', legt Remy uit. Ze vertrokken via andere tankers naar Azië.

Elektriciteit

De hoge gasprijzen doen ook de stroomprijzen exploderen. 'Op dagen met veel zon en wind zijn de marktprijzen lager, maar als de gascentrales nodig zijn, bepalen zij de marktprijs van elektriciteit', zegt Jan De Decker, de CEO van Next Kraftwerke Benelux, een energiedienstenbedrijf in handen van Shell. 'Als de gascentrales draaien, zie je het effect van de hoge aardgasprijs meteen ook in de elektriciteitsprijs. Om een eenheid elektriciteit te produceren heb je tot 2,5 eenheden aardgas nodig.'

Voor de productie van gas uit fossiele brandstoffen zijn ook CO2-emissierechten nodig. De prijs van zo'n uitstootrecht steeg vorige week naar 61 euro per ton, een record. 'De prijs stijgt omdat bedrijven nu al rechten kopen en sparen voor de volgende jaren. Ze vrezen dat de regels strenger worden en er minder rechten zullen zijn', zegt De Decker.

Door die twee dure grondstoffen wordt ook elektriciteit snel veel duurder. 'Vorig jaar in april was er een dieptepunt van 15 euro per megawattuur. Dit voorjaar zaten we aan 50 euro, maar nu gaan we al naar 100 euro', zegt De Decker. 'Dat zijn niveaus die doen denken aan 2008, net voor de crisis, toen de olieprijs door het dak ging.'

Toch is er een lichtpuntje: in ons land liggen de prijzen lager dan in de buurlanden. 'Dat is zeer opmerkelijk, want de Belgische prijzen lagen steevast boven de Duitse. We doen het ook minder slecht dan Frankrijk', zegt Sanders. In beide landen spelen mogelijk nog andere brandstoffen een rol. Duitsland gebruikt nog veel steenkool, dat ook duurder werd. De prijzen in Frankrijk lijden wat onder de lage beschikbaarheid van de Franse kerncentrales. 'In België is de hoge beschikbaarheid van de nucleaire centrales een troef', zegt Sanders. 'Met de kernuitstap dreigt elektriciteit later wel duurder te worden.'

Verschillende leveranciers zien de gas- en indirect de stroomprijzen na de winter zakken. 'Wie in het vierde kwartaal aardgas wil kopen, moet nu al 50 euro per megawattuur betalen, volgend jaar zitten we aan minder dan 30 euro. Het grote probleem is de opslag deze winter', zegt Vandeputte. 'Als je nu een echt een nieuw contract moet tekenen, kies dan best een variabel. De eerste maanden zijn duur, maar er is een kans om wat te recupereren na de winter.'

Sanders plaatst daar wel kanttekeningen bij. 'Als het een zeer koude winter is, zullen de opslagsites niet voldoende opgevuld raken en creëren we hetzelfde probleem voor volgend jaar. Ik hoop dat er nog dit jaar een politiek akkoord komt tussen Europa en Rusland zodat de Russen de gaskraan verder opendraaien. Als we al in december serieuze vriestemperaturen krijgen en de voorraden zijn maar voor 70 procent gevuld, krijgen we nog meer paniek.'