Gsm brengt licht in het donker

De elfjarige Michael Saitabau kreeg vaak zijn huiswerk niet af omdat de zon vóór 19 uur onderging en de kerosinelampen thuis opraakten. Het donker was het signaal voor het hele gezin om naar bed te gaan. ‘Ik spijbelde vaak, omdat ik geslagen zou worden als ik zonder huiswerk naar school zou gaan’, vertelt hij.

In de Ngong Hills, de streek ten zuiden van Nairobi waar het huis van de Saitabau’s temidden van andere metalen en houten huisjes staat, is het licht van de sterren ’s nachts de enige lichtbron. In Kenia kan slechts een kwart van de mensen zich een aansluiting op het elektriciteitsnet veroorloven.

Als Michaels moeder Faith voldoende tijd en geld had om extra kerosine te kopen in de stad, bleef ze vaak op om handwerkproducten te maken die ze aan toeristen kon verkopen. Maar de inspanningen voor een beetje extra inkomsten voor het boerengezin gingen ten koste van haar gezondheid. ‘De rook van de kerosinelamp was slecht voor me’, zegt ze. ‘Als ik ophoestte, was het zwart.’

Het leven van Michael en zijn familie veranderde dankzij M-Kopa. Dat zonne-energiebedrijf biedt een schoon, goedkoop en duurzaam alternatief voor de energiebehoeften van gezinnen op het platteland. Na een aanbetaling van 35 dollar (32,5 euro) ontvangen ze een zonne-energiesysteem, bestaande uit een zonnepaneel op het dak, twee hanglampen, een zaklamp, een radio en een kastje om een mobiele telefoon op te laden.

Het gezin betaalt 0,43 dollar per dag voor het gebruik van het systeem. Na een jaar is het zonne-energiesysteem afbetaald en hebben de gebruikers gratis elektriciteit.

De afbetaling gebeurt door geld over te schrijven met de mobiele telefoon via het populaire M-Pesa-geldtransfersysteem voor mensen zonder bankrekening.

M-Kopa telt drie jaar na de oprichting 225.000 klanten in Kenia, Tanzania en Oeganda. Het noemt zich ’s werelds grootste prepaid-energieaanbieder voor huizen die niet op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. M-Kopa wordt ook getest in Ghana en India. Het mikt op 4 miljoen klanten in 2020.

Met 650 medewerkers, duizenden verkopers en een omzet van 40 miljoen dollar zette M-Kopa zonne-energie in Oost-Afrika eindelijk op de kaart. ‘Men probeert al vrij lang om zonne-energie te verkopen in Afrika, maar ik denk dat het pas sinds vijf jaar kan’, zegt Chad Larson, de financieel directeur van M-Kopa.

Vroeger gaven westerlingen zonne-energie gratis weg. Die donorgestuurde markt verstoorde de markt. Tegelijk overstroomden goedkope, vaak ongereguleerde Chinese lampen de markt. ‘Mensen hadden hun vertrouwen in zonne-energie echt een beetje verloren’, zegt hij.

M-Kopa is een succesformule. De gemiddelde elektriciteitsloze Keniaan moet normaal zijn leven lang ongeveer 0,50 dollar per dag uitgeven aan energie. Dat vormt na eten vaak de grootste maandelijkse kostenpost voor een huishouden.

Ongeveer 60 procent van de 150.000 M-Kopa-klanten betaalt zijn lening binnen een jaar af en krijgt dan gratis stroom. Bij grote wanbetalers kan het systeem vanop afstand worden afgesloten. Daardoor betalen de meeste gebruikers wel iets en bedraagt M-Kopa’s verlies slechts 5 procent.

Wie netjes op tijd afbetaalt, kan nog andere M-Kopa-producten kopen, van kachels over fietsen tot regenopvangsystemen. Energiezuinige koelkasten en tablets zijn voor later gepland.

Als de familie Saitabau haar lening volledig heeft afgelost, wil ze nog twee lampen aanschaffen voor de slaapkamer die hun drie kinderen delen. Daardoor kan Michael een uitmuntende scholier blijven. ‘Ik zou heel graag eens een boek in bed lezen.’