Van toewijding tot toeval: vijf factoren die bedrijf maken of kraken

1. Passioneel bezig zijn met een probleem

Dat Belgen onder hun kerktoren blijven en risico’s mijden, dat onze regeltjes en hoge belastingen verstikkend werken, u hebt het al duizenden keren gelezen en gehoord. Toch gaat het goed met het ondernemerschap in Vlaanderen. Sinds 2012 is het aantal jonge groeibedrijven alleen maar gestegen. De Vlaamse overheid telde er vorig jaar 2.500 met een gezamenlijke waarde van 36 miljard euro, bijna drie keer meer dan in 2018.

‘De overheid, geëngageerde onder­nemers, acceleratoren, universiteiten en bedrijven hebben een ecosysteem voor ondernemers uitgebouwd. En er speelt een zeker Rode Duivels-effect. Enkele Belgen die succes in Silicon Valley hadden, hebben er de aandacht van investeerders voor ons land gewekt. Net zoals Vincent Kompany destijds Belgische voetballers naar de Engelse Premier League heeft gebracht’, zegt Robin De Cock, professor innovatie en ondernemerschap aan de Antwerp Management School. Enkele van die vroege pioniers in de VS waren Bart De Crem, die zijn bedrijf Tapulous in 2010 aan Disney verkocht, of Dries Buytaert, de oprichter van het Drupal-contentsysteem.

De hogere rente en een economische dip veroorzaken wel een tijdelijke vertraging, maar de zin om te ondernemen ligt structureel hoger dan vroeger. Een recordpercentage van 15 procent van de Vlamingen op beroepsactieve leeftijd waren in 2022 bezig met het (mee) opstarten of leiden van een nieuwe onderneming, blijkt uit een bevraging door het Steunpunt Economie en Ondernemen van de UGent. Tot een jaar of tien geleden lag dat cijfer structureel rond 4 procent. ‘In de nineties was het cool in een rockband te spelen, vandaag om je eigen start-up te hebben’, schrijft professor entrepreneurship Bart Clarysse (ETH Zürich) in zijn boek ‘Smart Entrepreneur’. 

Niet al die nieuwe ondernemers zullen disruptief zijn en van hun start-up een multinational maken. Een focus op het selecte groepje van innovatieve groeibedrijven toont dat de oprichters vaak enkele karaktertrekken gemeen hebben. ‘Ze vertonen een sterk geloof in hun eigen kunnen. Ze zijn overtuigd dat ze hun lot zelf bepalen, dat zij alleen verantwoordelijk zijn voor succes of falen’, zegt Hans Crijns, professor management practice aan de Vlerick Business School.

Onder dat zelfvertrouwen schuilt een diepgeworteld optimisme. ‘In onderzoeken scoren ondernemers daar steevast hoger op dan de brede populatie’, zegt De Cock. Maar het is geen vrijblijvend voluntarisme. Ze worden meer dan anderen gedreven door de wil om ‘impact’ te hebben, om een probleem uit de weg te ruimen dat hen, hun community of de hele maatschappij hindert.

Voor Stefaan De Wildeman van B4Plastics is dat probleem de plastic­industrie, voor de oprichters van Loop Earplugswaren het de lelijke en weinig efficiënte oordoppen waar ze vanaf wilden.

Als ondernemer moet je vooral gepas­sioneerd zijn door dat probleem, en niet zozeer door een specifieke oplossing. Je moet een constante druk voelen om het probleem aan te pakken, anders zal je het bij tegenslag te makkelijk loslaten. ‘Omdat dat zo moeilijk is, zal elke rationele mens die die passie niet heeft het opgeven’, zei Apple-oprichter Steve Jobs ooit.

Andere kwaliteiten zijn onder meer een open geest, een brede blik op de wereld en een portie sociaal kapitaal, het vermogen om met gelijkgestemden samen te werken om je doel te bereiken. Een groot netwerk hebben of bouwen is een extra troef. ‘Studies tonen dat je beter een groot aantal zwakke relaties kunt hebben dan een paar sterke’, zegt Crijns.

2. Woeker met tijd, maar niet ten koste van jezelf

‘Als je voor het eerst een bedrijf opricht, moet er van alles gebeuren: een logo ontwerpen, een marketingplan opstellen, naar conferenties gaan, aan je product werken... Er zijn te weinig uren in een dag om alles te doen. Het gevolg is vaak dat je je focus verliest’, zegt Matthias Geeroms (Lighthouse).

Tijd is misschien wel de meest onderschatte grondstof van een start-up. Wie erin slaagt op tijd te besparen heeft meer succes als ondernemer, is al jaren het mantra van de serieondernemer Jürgen Ingels (Smartfin). De schaarse tijd kan je het best besteden aan wat het meest rendeert, waardoor je andere dingen soms tijdelijk moet laten vallen. ‘Probeer niet te veel tegelijk te doen. Pak de problemen sequen­tieel aan, dat heb ik vooral de jongste jaren geleerd. Focus op de hefbomen die waarde opleveren en laat de rest even los’, zegt Daan De Wever van het telecombedrijf Dstny.

Efficiënt omgaan met tijd houdt ook in dat je voldoende zakelijke opties openhoudt om te vermijden dat je jezelf op zeker ogenblik vastrijdt. Robin De Cock (Antwerp Management School): ‘Een goede vuistregel is eerst maximaal je research te doen, zonder je vast te pinnen op een bepaalde strategische richting. Na verloop van tijd houd je dan een paar opties over die je kan testen in de markt om met een sterke ‘product solution fit’ te eindigen (een product of dienst die goed aansluit op de behoefte van je doelgroep, red.).’

Net omdat ze altijd tijd tekortkomen, maken veel ondernemers de fout tijd van zichzelf af te snoepen. ‘Zelfzorg is taboe bij ondernemers, want hun tijd is kostbaar en dat is het eerste dat er bij inschiet’, zegt Hans Crijns (Vlerick Business School). ‘Als je zou willen, kan je 24/7 werken. Je moet je limieten kennen en grenzen afbakenen. Als je dat niet bewaakt, dreig je in een vicieuze cirkel terecht te komen’, zegt Hélène de Troostemberg (Build­Up).

‘Ondernemers zijn gevoelig voor burn­outs’, zegt De Cock. ‘Ze ervaren meer emoties dan de brede bevolking, positieve en negatieve. Vaak zitten ze daardoor op een emotionele achtbaan die energie vreet.’

Psychologische technieken kunnen helpen dat wat af te vlakken. Een voorbeeld is cognitive reappraisal, een methode om minder emotioneel en stressvol om te gaan met belangrijke gebeurtenissen, zoals een geplande vergadering met een belangrijke klant. Door die emoties te onderdrukken straal je ook minder stress uit naar je medewerkers.

Ondernemers onderschatten vaak hun impact op hun omgeving. ‘Een belangrijke les die ik geleerd heb, is dat je ook je gezin meeneemt in je avontuur. De impact op mijn man en twee kinderen heb ik onderschat. Daar had ik niet voldoende over nagedacht’, zegt Charlotte D’Hulst, die met haar biotechstart-up Yesse Technologies in 2020 door een zware crisis ging.

3. Geduld moet je hebben, geluk kan je forceren

Doorzetten, volhouden, geduld hebben. Het zijn woorden die vaak terugkomen wanneer ondernemers vertellen over hun eerste jaren. Start-upcoaches hebben het wel eens over de ‘dodenvallei’ die je als groeibedrijf door moet: de periode waarin je wel een product hebt, maar nog geen of onvoldoende inkomsten. Zonder overtuigingskracht en volharding raak je die pe­riode niet door.

Je moet elke euro twee keer omdraaien en tegelijk investeerders overtuigen dat aan de horizon gouden bergen wachten. Zeker dat laatste is de jongste jaren moeilijker geworden. Voor Stefaan De Wildeman (B4Plastics) waren subsidies cru­ciaal om de dodenvallei over te steken. Een ‘hangbrug naar het ondernemerschap’, noemt hij het. ‘Je hebt die brug nodig om aan de overkant te geraken, maar tegelijk wil je er zo snel mogelijk van af.’

Doorzetten betekent heel concreet: uit je kot komen en mensen proberen te overtuigen, telkens opnieuw. ‘De eerste jaren hebben we altijd opnieuw investeerders moeten overtuigen met onze visie, want een product hadden we nog niet’, zegtRuben Merre van NGRAVE, dat een ultraveilige ‘kluis’ voor cryptomunten ontwikkelde. ‘Cryptografen geloofden er niet in. We moesten in elke pitch ook ons geloof in de bitcoin bevestigen, want velen twijfelden of de digitale munt wel een blijver was. En we wilden dan ook nog eens een product maken dat nog niet bestond.’

Het lot kan je soms een handje helpen, bijvoorbeeld doordat je op het juiste moment de juiste persoon tegenkomt. Toen zijn telecombedrijf Dstny tijdens de financiële crisis snel bergaf ging, zat Daan De Wever tijdens een Vlerick-opleiding in de klas met Sven Vanbinst, die directeur was van een leasingmaatschappij. ’s Avonds, tussen pot en pint, legde hij zijn probleem eerlijk uit en stemde Vanbinst in met een ‘sale and lease back’ die een half miljoen euro broodnodige financiering opleverde.

Hoe groot is de geluksfactor? ‘Sommige studies geven aan dat het 30 procent van het succes verklaart, andere spreken over17 procent’, zegt Robin De Cock (Antwerp Management School). Maar wat soms een toevalstreffer genoemd wordt, is dat niet altijd. Toen de oordopjes van Loop Earplugs in 2019 door de krant The New York Times gekozen werden tot beste koop voor concertgangers, waren daar maanden intensief pr-werk aan voorafgegaan. ‘Je moet heel veel zaadjes planten om één of twee keer succes te hebben’, zeggen de oprichters.

Ook De Wever zou zijn reddende engel niet gevonden hebben als hij niet had blijven netwerken, en zich niet had durven bloot te geven aan een volslagen onbekende.

4. Omring je niet met jaknikkers

Wanneer een start-up eenscale-up wordt, gaat het personeelsbeleid een steeds groter deel van de aandacht van ondernemers opeisen. De juiste mensen aanwerven, motiveren en aan boord houden wordt geleidelijk hun belangrijkste taak. Vaak zijn ze daar onvoldoende op voorbereid. ‘Hr-beleid kan zowel de grootste hefboom als de grootste rem op groei zijn. En bij de meeste ondernemers is dat niet de uitdaging waarvoor ze hun bedrijf begonnen zijn’, zegt Hans Crijns (Vlerick Business School). 

De hr-vlag dekt vele ladingen, maar drie dingen zijn heel belangrijk, zegt Crijns: ‘Een duidelijke strategie hebben en die helder kunnen uitleggen, vertrouwen kweken bij je medewerkers en voldoende communiceren. Dat laatste kan je nooit genoeg doen, zeker niet in crisis­tijden.’ Toen het team van Charlotte D’Hulst (Yesse Technologies) tijdens de lockdowns geïsoleerd thuis zat, schreef ze ondanks alle andere zorgen een dagelijkse nieuwsbrief. ‘Elke morgen om 7 uur zat de ‘Yesse Tech News’ in hun mailbox. Die hielp het team rechthouden en was therapeutisch voor mezelf’, zegt ze.

Een goede communicator is niet per se een vlotte spreker, zegt Crijns, maar wel iemand die een visie goed kan overbrengen en de neuzen in dezelfde richting krijgt. Communicatie is ook belangrijk om voeling te houden met je klanten, weet Robin De Cock (Antwerp Management School). Als er extra lagen in de organisatie komen, stroomt informatie trager door. ‘Dat kan je compenseren door goed, open en frequent te communiceren. Ook slecht nieuws moet snel naar boven komen, om te vermijden dat je businessplan achterhaald wordt door de realiteit.’

Goed communiceren is een zaak, maar hoe houd je ook de originele ‘spirit’ van je start-up levend? Aandacht hebben voor een divers en complementair team is al een goed begin. ‘Veel ondernemers hebben de neiging mensen aan te werven die op hen lijken, maar je hebt ook dwarsliggers nodig. Ik verwacht van mijn team vooral dat ze me uitdagen, dat ze nee durven te zeggen en met nieuwe ideeën komen’, zegt Hélène de Troostembergh (BuildUp). Ook Daan De Wever (Dstny) wijst op het gevaar dat je na een tijd alleen nog jaknikkers rond je hebt.

Nog fundamenteler is het managen van je bedrijfscultuur, een ongrijpbaar, maar belangrijk actief van je onder­neming. ‘Een bedrijfscultuur ontstaat zonder dat je het beseft. Ze is zoals de wind: onzichtbaar, maar je wilt die wel mee hebben’, zegt De Cock. Werknemers die een cultuur goed aanvoelen, kunnen autonomer beslissingen nemen zonder die telkens bij de baas te moeten aftoetsen. Je trekt er ook als vanzelf een bepaald type werknemer en klanten mee aan.

Een bedrijfscultuur definiëren is een moeilijke, maar nuttige oefening. Het dwingt je op zoek te gaan naar je identiteit, je waarden, het waarom van je onderneming. Het kan nieuwe inzichten opleveren en het helpt je medewerkers om je visie mee uit te dragen. Wie dat niet in de hand heeft, stuurt zijn schip op missie zonder kompas. Of zoals managementgoeroe Peter Drucker het ooit gevleugeld uitdrukte: ‘Culture eats strategy for breakfast.’

5. Falen hoort erbij

Tegenslagen zijn onvermijdelijk. Soms leiden ze ertoe dat een bedrijf niet overleeft. Dat is de realiteit, maar het is een groot taboe. De media spelen daar een rol in. Ze hebben vooral aandacht voor de succesverhalen, of voor mislukkingen door fraude en wanbeheer. Bonafide ondernemers die ondanks hard werken toch falen, voelen zich gestigmatiseerd.

Dat kan potentiële ondernemers afschrikken de sprong te wagen. ‘Volgens de Global Entrepreneurschip Monitor is de schrik voor falen in ons land de grootste drempel om een bedrijf te beginnen’, zegt Hans Crijns (Vlerick). En die schrik is bij ons nog iets hoger dan in de buurlanden. Zowat 45 procent van de Vlamingen zegt in bevragingen dat faalangst hen zou tegenhouden om een zaak te starten, tegen 35 procent van de Nederlanders.

Het omgaan met falen is een van de grote verklaringen voor het verschil in ondernemerscultuur tussen de VS en Europa. ‘In de VS wordt het meer gezien als een leerproces, als een fout die iemand niet opnieuw zal maken’, zegt De Cock. Zo wordt het toch iets positiefs.

Een nieuwe studie van de Vlerick Business School en de consultant Deloitte toont aan dat een selecte groep van innovatieve bedrijven meer overlevingskansen heeft dan de doorsnee start-up. Wat die bedrijven vaak gemeen hebben: ze investeren in slimme werknemers en innovatie, ze werken samen met diverse stakeholders, en de CEO delegeert zijn taken aan andere managers.

Tegenslagen kunnen ook leiden tot succes. In Vlaanderen illustreren weinigen dat beter dan Maarten Bodewes en Dimitri O, de oprichters van Loop Earplugs. De vraag naar hun oordopjes bij concertgangers stortte in door de coronacrisis. Het duo kon zijn product herpositioneren als een auditief hulpmiddel voor stiltezoekers. Het resultaat is een forse groei.

Loop het toch fout af, dan hoeft dat geen trauma te blijven. Charlotte D’Hulst beleefde ellendige maanden toen haar start-up Yesse Technologies door een ‘perfecte storm’ op de klippen liep. Toch kijkt ze fier terug op wat ze gepresteerd heeft en vertelt ze honderduit over ‘de grootste ervaring van mijn leven’. ‘Ik heb geen slecht gevoel bij de manier waarop het gegaan is. Ik ben altijd open en eerlijk geweest tegen mijn werknemers en aandeelhouders. Bij elke beslissing die ik nam, kon ik mezelf recht in de ogen kijken.’

Deze ondernemers werkten mee aan dit artikel: Stefaan De Wildeman van B4Plastics (bioplastics), Matthias Geeroms van Lighthouse (dataleverancier voor de hotelsector), Hélène de Troostembergh van BuildUp (hybride bouwsystemen), Daan De Wever van Dstny (zakelijke telecomoplossingen), Charlotte D’Hulst van Yesse Technologies (geurreceptoren op een chip), Ruben Merre van NGRAVE (veilige ‘cold wallet’ voor cryptomunten), en Dimitri O en Maarten Bodewes van Loop Earplugs (kwalitatieve oordopjes).