Nieuwe brexitklap kan May sterker maken

Vervroegde verkiezingen of een nieuw referendum staan niet meer op de radar van de Britse politiek, hoewel je natuurlijk nooit zeker kan zijn in Westminster. Een meerderheid om artikel 50 te verlengen (waardoor de brexit over 29 maart getild kan worden, red.) is er evenmin. Dat bleek na de stemming over een reeks amendementen aan de brexitdeal in het Britse Lagerhuis dinsdag.

Dat het amendement van Labour-parlementslid Yvette Cooper over artikel 50 sneuvelde, kwam premier Theresa May goed uit. Zij hield tot nu altijd vast aan 29 maart. De vraag is ook of de EU van uitstel wil weten. De lidstaten moeten het unaniem eens zijn over een verlenging, waarvan op dit moment niemand weet waartoe ze zou dienen en dus ook niet hoelang ze moet duren. De brexitdeal van May is al grotendeels een uitsteloefening. Zo voert die een transitieperiode in voor de uitstap en verdaagt die de uitwerking van een toekomstige relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie.

Het amendement van Graham Brady, een notoire eurosceptische backbencher, haalde wel een meerderheid, zij het nipt. May wordt terug naar Brussel gestuurd om opnieuw te onderhandelen over de backstop, de regeling dat er geen harde grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek mag komen en dat tot zolang Noord-Ierland en dus ook de rest van het VK in de douane-unie blijft. May had zelf opgeroepen het amendement te steunen, hoewel ze eerder toeterde dat het Withdrawal Agreement dat ze met Brussel sloot ‘the only possible deal’ was. Tja.

We mogen dus een zoveelste theevisite verwachten aan Commissievoorzitter Juncker en Europees Raadsvoorzitter Donald Tusk. Dat zal behalve mooie plaatjes weinig of geen zoden aan de dijk brengen. De EU heeft voor en na de stemmingen duidelijk laten weten dat er van heronderhandelingen geen sprake kan zijn.

Inhoudelijk houdt het weinig steek bijvoorbeeld te vragen een einddatum aan de backstop toe te voegen. Die is bedoeld als terugvalpositie om erger te voorkomen zolang er geen alternatieve oplossing is. De backstop tijdelijk maken betekent simpelweg dat die geen noodoplossing meer is. Bovendien is het Britse palmares van hardnekkig uitstelgedrag geen geruststellend voorteken dat er deze keer wel binnen een bepaalde termijn, bijvoorbeeld vijf jaar, een akkoord uit de bus komt.

Als Brussel nieuwe onderhandelingen uitsluit, wat erg waarschijnlijk is, lijdt May wellicht weer gezichtsverlies. Ze zal dat verpakken in haar typische brexitspeak en de EU een gebrek aan flexibiliteit verwijten. Toch komt de Britse premier mogelijk versterkt uit haar zoveelste gang naar Canossa. Want zonder heronderhandeling blijven nog maar twee opties over: haar brexitdeal of een no deal.

Voor een intrekking van artikel 50 en een verlengd lidmaatschap van het EU is May sowieso niet gewonnen, getuige haar belofte ‘brexit means brexit’. Labour-leider Jeremy Corbyn is dan weer gekant tegen een no deal. Blijft over: Mays deal. Kan het nakende vooruitzicht van een no deal voldoende parlementsleden over de streep trekken om de premier alsnog aan een meerderheid te helpen voor haar Withdrawal Agreement? Het is niet uitgesloten. Een no deal is dat natuurlijk evenmin. Iedereen doet er goed aan zich erop voor te bereiden.

Terreinwinst

Mocht Brussel zo’n scenario omarmen, kan dat de Britten uit hun lijden verlossen, zoals ik al eerder schreef (De Tijd, 17 januari). Ook op die manier zou het Lagerhuis voor dezelfde ultieme keuze worden gesteld: deal of no deal. Het is het soort gamechanger waar het VK dringend behoefte aan heeft. Want de huidige impasse is ook het gevolg van het vastlopen van het Britse systeem.

De premier heeft koppig nagelaten het parlement bij de afhandeling van de brexit te betrekken. Ze vond dat de uitslag van het brexitreferendum volstond om haar een mandaat te geven de brexit tot een goed einde te brengen. Maar het Lagerhuis heeft stelselmatig terreinwinst geboekt en haar in de hoek gedrongen. Net zoals ze de eensgezindheid van de EU-lidstaten heeft onderschat, heeft May zich mispakt aan de verbetenheid van de parlementsleden om hun zeg te hebben over de brexit. Het resultaat van die interne machtsstrijd kennen we. De premier zit gekneld tussen Brussel en Westminster. May pendelt over en weer, maar de regie over de brexit is ze al lang kwijtgespeeld.