Vlaamse wapenexport naar Saudi-Arabië stopzetten kan tellen maar er is meer mogelijk

Door Nils Duquet, onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut, een instelling verbonden aan het Vlaams Parlement.

Het is opmerkelijk dat àlle Vlaamse partijen zich de afgelopen dagen hebben uitgesproken voor het stopzetten van de wapenexport vanuit Vlaanderen naar Saudi-Arabië. Het is ooit anders geweest in het Vlaams Parlement. Het belangrijkste twistpunt tussen de partijen lijkt nu vooral hoe we dat stopzetten het best aanpakken: door het land toe te voegen aan de Vlaamse on hold-lijst - een de facto Vlaams wapenembargo - of door toch steeds een afweging te maken geval per geval.

De Vlaamse eensgezindheid om wapenexport naar Saudi-Arabië principieel stop te zetten staat in schril contrast met de houding van de Waalse Regering en het politiek debat in het zuiden van het land. De economische belangen verschillen natuurlijk sterk tussen beide landsdelen. België is, dankzij de uitstekende handelsrelaties tussen FN Herstal (voor 100% in handen van de Waalse overheid) en het Saudisch regime, al jaren de belangrijkste Europese leverancier van vuurwapens aan Saudi-Arabië. Rechtstreekse wapenexport van Vlaamse bedrijven naar Saudi-Arabië komt daarentegen nauwelijks voor. De afgelopen 10 jaar gaat het om welgeteld 4 vergunningsaanvragen.

Het stopzetten van de Vlaamse wapenexport naar Saudi-Arabië is dan ook vooral een symbolische daad, maar wel een die kan tellen. Hoe klein onze rechtstreekse wapenexport naar het Arabisch land ook is, de houding van de Vlaamse regering is de afgelopen dagen de wereld rond gegaan. Ook in Saudi-Arabië heeft men het nieuws gelezen en de diplomatieke boodschap ontvangen. Dit mag men niet onderschatten, maar we kunnen nog meer doen.

Als het Vlaanderen echt menens is met het stopzetten van wapenexport naar het land dan moet het dringend een oud zeer aanpakken: de hoge mate van ongekend eindgebruik van geëxporteerde Vlaamse defensieproducten. We weten dat het Saudische regime dagelijks Vlaamse defensieproducten gebruikt en deze producten ook inzet in haar buurlanden. Het gaat echter voornamelijk over Vlaamse producten die in Saudi-Arabië terecht zijn gekomen via een initiële export naar de industrie in een van onze Europese partnerlanden.

Denken we maar aan de Vlaamse radartechnologie die geïntegreerd zit in de gevechtsvliegtuigen die bombardementen uitvoeren in Jemen, of de pantservoertuigen die ingezet worden in Bahrein om daar de orde te bewaren en grotendeels in Vlaanderen werden geassembleerd. Het ging hierbij om wapenexportdossiers waarbij in de vergunningsaanvraag niet werd meegedeeld dat de Saudische overheid de eindgebruiker was en waarin dit niet werd meegenomen bij de afweging van de verschillende beoordelingscriteria door de bevoegde minister.

Het gebrek aan controle op het eindgebruik tijdens de Vlaamse vergunningsprocedure is al langer de achilleshiel van de Vlaamse wapenexport. Dit kan echter gedeeltelijk geremedieerd worden door de klanten van de Vlaamse defensiebedrijven proactief te screenen, onder andere op hun handelsrelaties met het Saudisch regime, en de verworven informatie systematisch mee te nemen bij concrete exportdossiers. De recente Europese initiatieven die procedures voor  wapenexport naar andere EU-lidstaten gevoelig liberaliseren, en zonder veel voorbehoud werden overgenomen in het Vlaams Wapenhandeldecreet van 2012, bemoeilijken echter het zicht en de controle op het eindgebruik van onze defensieproducten. De kans dat ook de komende tijd Vlaamse defensieproducten in Saudi-Arabië terecht zullen komen blijft dan ook bijzonder groot.

Door zich expliciet uit te spreken tegen wapenexport naar Saudi-Arabië heeft Vlaanderen zich de afgelopen week in een select rijtje Europese landen gezet en zich internationaal geprofileerd als land met een ethisch geïnspireerd buitenlands beleid. Nu nog de onrechtstreekse wapenexport vanuit Vlaanderen aanpakken en tegelijkertijd de overige EU-lidstaten en onze Waalse vrienden ervan overtuigen dat veiligheidsbelangen en inzetten op conflictpreventie op langere termijn zwaarder mogen doorwegen dan economische belangen.