Zone 30? Graag, maar zorg eerst voor betere open data

Door Kasper Van Lombeek & Pietjan Vandooren, beiden data scientists, jonge vaders, en fietsers in Brussel

We fietsen dagelijks door Brussel. Een dodelijk ongeval vorige week in Schaarbeek herinnert ons opnieuw aan onze kwetsbaarheid als zwakke weggebruiker. Een 28-jarige journaliste overleed nadat ze werd aangereden bij het oversteken van de weg. De situatie lijkt er in Brussel niet beter op te worden. Maar ook uit andere Belgische steden en gemeenten kwamen er de laatste tijd berichten over dodelijke ongevallen met zwakke weggebruikers.

Om dergelijke ongevallen te vermijden, stelden de Brusselse staatssecretaris voor Verkeersveiligheid Bianca Debaets (CD&V) en minister van Mobiliteit Pascal Smet (sp.a) voor om een zone 30 in te voeren in het Brussels Gewest. Het siert deze politici dat ze constructief naar oplossingen zoeken, maar zal deze maatregel het Brusselse verkeer effectief veiliger maken? 

In de privésector worden data aangewend om deze vragen te beantwoorden. Het is daarbij belangrijk om je niet te laten leiden door enkele nieuwsitems. Eén tragisch ongeval wijst namelijk niet noodzakelijk op een chronisch en structureel probleem. Wij zijn dagelijks bezig met getallen en als bezorgde burgers zoeken we naar antwoorden. Zijn er in vergelijking met andere gemeenten meer verkeersongevallen in Schaarbeek? Hoe zit het met de evolutie binnen Schaarbeek? En zijn steden met een grote zone 30 veiliger, of zijn er maatregelen met een grotere impact op de verkeersveiligheid?

Een interactief online dashboard bestaat vandaag niet, met als gevolg dat deze vragen onbeantwoord blijven. De ongevallenkaart van de federale politie is een goed initiatief, maar de statische heatmap van Vlaanderen leert ons weinig over het aantal ongevallen per inwoner per gemeente of over de evolutie binnen een gemeente. Ook met de verkeersveiligheidsbarometer van VIAS, het vroegere Belgische Instituut voor Verkeersveiligheid, blijven deze vragen onbeantwoord. De 57 pagina’s tellende pdf bevat enkel een analyse per gewest. Hoe kan men hiermee het beleid in een gemeente evalueren?

Online dashboards bieden politici het ideale platform om de bevolking te tonen hoe goede intenties worden omgezet in concrete resultaten. Verkeersongevallen kunnen dusdanig in de juiste context geplaatst worden dat het verschil tussen een problematisch verkeersbeleid en een alleenstaand incident duidelijk is.

Antwoorden zoeken

Bij gebrek aan een publiek beschikbaar overzicht, gingen we dan maar zelf op zoek naar antwoorden. De federale overheid (Statbel) verzamelt uitgebreid cijfermateriaal met betrekking tot verkeersongevallen en stelt deze vrij beschikbaar.

Het aantal ongevallen in 2016 waarbij een voetganger betrokken was, lijkt te wijzen lijkt op een ernstig probleem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De stad Brussel leidt de dans met 1,49 ongevallen per 1.000 inwoners. In Schaarbeek zijn dat er 0,87. Antwerpen en Gent doen het met 0,79 alvast beter. Maar in meer dan de helft van de Belgische gemeenten gebeuren er minder dan 0,24 ongevallen per 1.000 inwoners.

Deze ‘open data’ vormen potentieel een uitstekende basis voor een grondige analyse. De ene gemeente is natuurlijk de andere niet en voor sommige verschillen kan er een goede verklaring zijn. Daarom is er nood aan kwalitatieve informatie waarmee we ook de trend binnen één welbepaalde gemeente kunnen analyseren. De beschikbare open data vertonen hier echter ernstige gebreken. Ze zijn onvolledig en inconsistent. Ook de categorieën van elk ongeval zijn niet eenduidig; je kan bijvoorbeeld de ongevallen niet filteren op ongevallen met fietsers als slachtoffers.

Voetgangers

Maar vooral de enorme sprongen in het aantal ongevallen met voetgangers zijn frappant. In 2013 waren er in Schaarbeek 192 ongevallen met voetgangers, in 2014 ‘slechts’ 70. Statbel geeft hier verder geen uitleg over. Zijn er werkelijk structurele maatregelen genomen die leiden tot minder ongevallen, of liggen er andere factoren aan de basis, zoals bijvoorbeeld een wijziging in de methodologie bij het verzamelen en classificeren van data? Kwalitatieve open data zijn essentieel om met onafhankelijke analyses het succes van een verkeersbeleid te evalueren.

Het blijft bijzonder moeilijk om ons verkeersveiligheidsbeleid te evalueren. Wij ijveren voor een kwalitatieve, gestructureerde en transparante inventarisatie en visualisatie van alle ongevallen op de openbare weg in België. Dit biedt politici het ideale platform om de bevolking te tonen hoe goede intenties worden omgezet in concrete resultaten waarbij verkeersdoden niet langer regel maar uitzondering zijn in ons land.