Amerikaanse roulette tegen Russische opmars in Oost-Oekraïne

Door David Criekemans, docent buitenlands beleid aan de Universiteit Antwerpen.

De NAVO schat dat ze de afgelopen vier maanden 500 km² hebben veroverd op Kiev, inclusief de luchthaven van Donetsk. Nochtans controleren ze nog lang niet de volledige provincies of zogenaamde ‘volksrepublieken’ Donetsk en Lugansk.

Tegen midden februari plannen de pro-Russische rebellen daarom een mobilisatie van 100.000 mannen. Hoe dat georganiseerd zal worden, is nog maar de vraag. Tot nu toe schatte de NAVO dat er slechts een duizendtal Russische speciale troepen in Oost-Oekraïne aanwezig zijn, die de pro-Russen adviseren en organiseren. Ondertussen komt ook de eigen mobilisatie van de Oekraïense regering traag op gang. Zowel op strategisch als op militair vlak lijkt Kiev momenteel onvoldoende in staat om militair tegengewicht te bieden. Omdat ze in de zomer ook in burgergebieden slag begonnen te leveren, vertrouwt een deel van de bevolking in het Oosten Kiev niet meer. Gezinnen raken verscheurd tussen het Oekraïense en pro-Russische kamp.

Bewapenen

In een gezamenlijk rapport van de Atlantic Council, het Brookings Institution en de Chicago Council of Global Affairs suggereren een aantal vooraanstaande Amerikaanse analisten een radicale stap: het militair bewapenen van Kiev. Wat stellen ze voor en wat zouden de consequenties kunnen zijn?

Het rapport ‘Preserving Ukraine’s Independence, Resisting Russian Aggression’ stelt dat Rusland tot hiertoe het conflict in Oost-Oekraïne kon doen escaleren zonder dat de kosten voor Moskou al te hoog opliepen. Ze menen dat het bewapenen van Kiev de Russen zou doen aansporen om tot echte onderhandelingen over te gaan.

Tot nu leverde het Westen niet-dodelijke steun zoals nachtkijkers en kogelvrije vesten. Een bedrag van 350 miljoen dollar is daarvoor voorzien via de ‘Ukraine Freedom Support Act’. De onderzoekers willen dat opdrijven tot 3 miljard dollar tot 2017. De steun zou ook echte wapens omvatten zoals antitankraketten, Humvee-jeeps, verkenningsdrones en radarinstallaties. De analisten suggereren tevens dat NAVO-partners die nog compatibel Sovjetstijl wapens hebben, deze delen met Oekraïne. Maar het rapport stelt ook dat vermeden moet worden dat technologisch gesofistikeerd materiaal gestuurd zou worden. Daardoor zou uiteindelijk NAVO-personeel nodig zijn om het te onderhouden. De analisten waarschuwen daarom tegen een directe Amerikaanse of NAVO-aanwezigheid op het terrein.

De vraag is uiteraard of het daar uiteindelijk niet op zal uitdraaien. Het gevaar dat het conflict in Oekraïne zo zou uitmonden in een proxy war tussen de VS en Rusland is niet ondenkbeeldig.

Wie de Russische bijstand aan de pro-Russische rebellen de afgelopen maanden analyseert, merkt evenwel op dat Moskou net zoveel steun geeft opdat ze stand houden. Als Moskou Oost-Oekraïne had willen annexeren, had het dat wellicht al lang gedaan. De militaire logica plaveit evenwel verder de weg naar de hel.

Destabilisering

Omdat Kiev zijn niet-geallieerde status opgeeft en richting NAVO kijkt, heeft Poetin slechts één optie over; de destabilisering van het land. Oekraïne zou beter een geostrategische bufferzone tussen Oost en West blijven, in ruil voor hardere garanties uit Oost en West rond haar territoriale integriteit. Verstandiger zou zijn om de westerse steun te beperken tot het versterken van de oostelijke grens, om infiltratie te verminderen.

De Oekraïense president Porosjenko blijft warm en koud blazen omtrent de status van Donetsk en Lugansk. In juni was nog een diplomatieke deal mogelijk door ze meer autonomie te geven. De vraag stelt zich of dat heden geen gepasseerd station is, gezien de diepe wonden die langs beide zijden werden geslagen. De situatie kan enkel ontmijnd worden door een oplossing te zoeken waarbij alle partijen niet te veel gezichtsverlies leiden. Amerikaanse roulette zal de Russische beer evenwel in het nauw drijven, met alle gevolgen van dien.

David Criekemans doceert buitenlandsbeleid aan de Universiteit Antwerpen, internationale politiek en veiligheid aan het University College Roosevelt in Middelburg (Nederland) en geopolitiek aan het Geneva Institute of Geopolitical Studies.