Belfius moet wel investeren in Wallonië, maar niet onvoorwaardelijk

De beslissing van Belfius vorige week om Charleroi, Bergen, en Luik niet mee te financieren via Oxygène (een plan van de Waalse overheid om lokale overheden met zware schulden financiële ademruimte te geven, red.) zet een diepere vraag op scherp. Moet een staatsbank, meer dan private banken, investeren in lokale economische ontwikkeling? Een actuele vraag nu dat soort industrieel beleid terug van weggeweest is in de VS, en nooit echt verdween in China.

Specifiek gaat het om regio’s of steden die decennia konden meesurfen op de golven van de industrialisering, maar door de globalisering en automatisering al even worstelen met een lage werkgelegenheid en economische stagnatie. Zulke ‘rustbelt’-regio’s heb je in alle westerse landen, en zijn vaak rechtstreeks gelinkt aan grote voorraden steenkool in de grond. Denk aan de Appalachen in de VS, Noord-Engeland, Noord-Frankrijk, of het Duitse Ruhrgebied.

Doe het zoals Pittsburgh

Maar gelukkig is niet alles er vastgeroest. Recent onderzoek toont aan dat een derde van de steden die zwaar getroffen werden door de-industrialisatie zich kon herpakken. De sleutel? Investeren in menselijk kapitaal.

De studie legt bijna 2.000 steden onder de loep in zes landen. En of we nu in Duitsland, Frankrijk, Italië, de VS, het VK, of Japan gaan kijken, voormalig industriële steden met een groot aandeel hoogopgeleiden trokken steevast nieuwe economische sectoren aan, vooral kennisintensieve diensten. Zo transformeerde Pittsburgh - ooit een icoon van de Amerikaanse staalindustrie - dankzij universiteiten als Carnegie Mellon in een knooppunt voor robotica en biotechnologie.

Niet alle landen deden het even goed. In Duitsland herstelde bijna 47 procent van de industriesteden, terwijl dat in de Verenigde Staten slechts 17 procent was. Duits beleid koppelde investeringen in infrastructuur aan onderwijs en innovatie, terwijl Amerikaanse regio’s meer investeerden in puur fysiek kapitaal.

Belang van onderwijs

Het is geen geheim dat steden als Charleroi, Luik en zelfs Bergen worstelen met dezelfde ‘rustbelt’-problemen: een economische monocultuur die draaide op zware industrie, een zwakke arbeidsmarkt en beperkte diversificatie. De vraag of Belfius hier een rol kan spelen, is dus niet alleen actueel, maar ook cruciaal.

Leningen kunnen zeker bijdragen aan de heropleving, maar alleen als ze deel uitmaken van een bredere strategie. Uit de studie blijkt dat puur investeren in infrastructuur zelden voldoende is. Zonder parallelle investeringen in menselijk kapitaal - zoals onderwijs, onderzoek en innovatie - riskeren deze steden in een vicieuze cirkel te geraken. Steun moet specifiek gericht zijn op projecten die Walloniës aantrekkelijkheid vergroten voor kennisintensieve sectoren. Denk aan partnerschappen met (nieuwe) universiteiten, investeringen in technologie en het versterken van een omgeving waarin innovatie floreert.

Daarbij mag natuurlijk de financiële kant niet over het hoofd worden gezien. Belgische banken moeten voldoen aan strenge Europese regels rond kapitaalbuffers. En hoewel Belfius relatief gezond is, brengen grote leningen aan economisch kwetsbare steden en regio’s risico’s met zich mee. Om die te beperken moet Belfius zijn buffers verder versterken met hulp van de overheid. Bovendien moet er streng worden geëvalueerd of projecten rendabel zijn op lange termijn. Investeringen mogen niet louter symbolisch zijn, maar moeten bijdragen aan duurzame groei en werkgelegenheid.

De geschiedenis toont aan dat het volledig opzeggen van steun zelden leidt tot beter beleid of economische groei. In veel ‘rustbelts’ hebben overheden te laat of te weinig ingegrepen, met langdurige economische stagnatie tot gevolg. Steden zoals Detroit bleven hangen in economische malaise, zonder de middelen om zich te herpakken.

De vraag is dus niet óf Belfius moet investeren, maar hoe. Zonder een focus op menselijk kapitaal en innovatie blijft de impact beperkt. Maar door leningen te koppelen aan onderwijs, technologie en diversificatie kan Belfius net een katalysator zijn voor een nieuwe toekomst. De uitdaging is groot, maar de kans is er. Laten we leren van Pittsburgh en het Ruhrgebied, en zorgen dat Wallonië niet het pad van Detroit volgt.

Willem Sas is professor publieke economie aan de Universiteit Hasselt en verbonden aan de KU Leuven & UCLouvain