België meer moet bijdragen aan de VN-blauwhelmen

Door Tom Sauer en Michel Liégeois, respectievelijk hoogleraar Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen en hoogleraar Internationale Politiek aan de UCL

De afgelopen maanden zijn tienduizenden Westerse troepen uit Afghanistan teruggetrokken, terwijl er anderzijds grote behoeften zijn aan peacekeeping-troepen in vele onstabiele regio's, onder meer in Afrika. Samantha Power, de Amerikaanse ambassadrice bij de VN, deed daarom een opmerkelijke oproep: dat Europa meer VN vredestroepen de wereld zou insturen. Deze oproep is wat verwonderlijk, aangezien de VS sinds het debacle in Somalië in de jaren '90 zelf geen blauwhelmen meer uitzendt. België zou er nochtans goed aandoen om deze vraag serieus te nemen.

Het is niet dat het Westen, inclusief ons land, niet regelmatig deelneemt aan militaire interventies. Zo zijn we vandaag met F-16s actief in Irak vanuit Jordanië. Dit betreft de fase voorafgaand aan peacekeeping, aangezien er momenteel geen vrede is in Irak. Een ander verschil met blauwhelmen is dat de operatie in Irak er op vraag van de VS en niet de VN gekomen is. De VS vraagt nu dat ook ons land ook opnieuw actief zou zijn als het aankomt op het bewaren van de vrede, niet zozeer in Irak, maar in het algemeen. Studies hebben uitgewezen dat het sturen van vredestroepen de kans op heropflakkering van het geweld met 80% vermindert. De afgelopen jaren hebben VN-blauwhelmen bijvoorbeeld rust gebracht in Noord-Mali en erger voorkomen in de Centraal Afrikaanse Republiek.

Problematisch is dat één derde van alle blauwhelmen uit drie landen afkomstig zijn: India, Pakistan, en Bangladesh, en dat grotendeels omwille van opportunistische redenen. Zo wordt door de rijkere VN-lidstaten een maandelijks forfaitair bedrag van 1.028 dollar per blauwhelm voorzien die de staatskassen van deze minder ontwikkelde landen spijzen. Sommigen vergelijken daarom deze VN-troepen met een huurlingenleger van het Westen. Pas op de 18de plaats vinden we het eerste Westerse land terug, met name Frankrijk. Slechts in 7% van de VN-peacekeepingmissies zijn Europeanen actief, terwijl dat 20 jaar geleden nog 40% was.

Dat alles is niet ideaal. VN-troepen zouden per definitie uit alle regio's van de wereld afkomstig moeten zijn. Daarnaast zijn troepen uit het Westen beter uitgerust en hebben ze een meer geavanceerde training achter de rug, waardoor de slaagkans van de missie stijgt.

Er zijn gelukkig al enkele lichtpuntjes. Zo heeft Nederland beslist om op substantiële wijze bij te dragen tot de vredesmissie in Mali, inclusief het inzetten van  gevechtshelikopters. Daarnaast heeft het VN departement bevoegd voor vredestroepen sinds kort ook een verbindingskantoor bij de EU in Brussel.

Ons land heeft zich na het trauma in Rwanda grotendeels uit deze peacekeeping-business teruggetrokken. De VN heeft wel degelijk lessen getrokken uit de negatieve ervaringen in Somalië, Joegoslavië, en vooral Rwanda, meer bepaald betreffende een realistisch mandaat en het verkrijgen van voldoende middelen. Desondanks stonden de Belgische militaire operaties in het buitenland nadien onder leiding van de EU of de NAVO, en niet meer de VN. Pas in 2006 heeft ons land opnieuw bijgedragen aan een VN-missie, meer bepaald in Libanon. Dat had toen ook meer opportunistische redenen, met name om onze vraag tot lidmaatschap van de VN Veiligheidsraad in 2007-2008 kracht bij te zetten.

Aangezien België aan het lobbyen is om vanaf 2019 opnieuw deel uit te maken van de VN Veiligheidsraad zou het volgens dezelfde logica ook omwille van deze reden raadzaam zijn onze getalsterkte binnen de VN-vredesmissies opnieuw op te drijven. Het uitsturen van vredestroepen zal wel gepaard gaan met risico's. Zo crashte enkele dagen geleden nog een Nederlandse helikopter in Mali.

Bombarderen zonder stabiliseren - oftewel peace-enforcement zonder peacekeeping  - helpt ons echter geen centimeter vooruit. Het beste voorbeeld is Libië, een broeihaard voor jihadisten, waar het parlement omwille van veiligheidsredenen noodgedwongen op een cruiseschip in de haven bijeenkomt. De Europese Raad van vorige week roept alle partijen op tot een vredesakkoord en een onmiddellijk staakt-het-vuren. De EU zou er echter goed aan doen om nog één stap verder te gaan door het sturen van VN-blauwhelmen, met inbegrip van een Belgisch contingent.