Bevroren Russische activa beleggen is een slecht idee

Het is 14 maanden geleden dat Rusland Oekraïne is binnengevallen. Lidstaten van de Europese Unie hebben in die periode bijna 62 miljard euro hulp gegeven aan het land, bilateraal of via de EU, blijkt uit de Kiel Institute Ukraine support tracker. Hoe langer de oorlog duurt, hoe hoger de rekening wordt. Dat leidt tot druk om andere manieren te vinden om Oekraïne te helpen.

Daarom heeft de EU onderzocht hoe ze de bevroren activa van de Russische centrale bank (RCB) kan investeren om fondsen voor Oekraïne te genereren. Het is geen poging om het vermogen van de RCB in beslag te nemen, maar een manier om inkomsten te genereren. Toch is het ook dan geen goed idee.

De deviezenreserves van de centrale bank werden geïmmobiliseerd via het eerste sanctiepakket tegen Rusland in februari 2022. Ongeveer 300 miljard dollar van de reserves bevindt zich volgens schattingen in G7-landen, de EU en Australië. Twee derde daarvan zit in EU-landen, met 191 miljard euro in België en 21 miljard in een ander EU-land. Het gaat hoofdzakelijk om cash.

De huidige regels schrijven voor dat de eigenaren van de activa (in dit geval de RCB) die volledig moeten terugkrijgen als sancties in de toekomst worden opgeheven. Ze krijgen dan ook de verschuldigde rente zoals contractueel overeengekomen voordat de sancties werden opgelegd, maar de kosten verbonden aan de activa tijdens de sanctieperiode worden ervan afgetrokken.

Garanties

Het onderzoek van de EU suggereert dat het investeren van de Russische activa een rendement van 0,6 tot 4,7 miljard euro kan opleveren in het eerste jaar. Toch zijn er drie redenen waarom de zet in het beste geval niet de moeite waard is, en in het slechtste geval een slecht idee is.

Ten eerste is geen enkele investering risicovrij. Om de activa te kunnen mobiliseren en beleggen, moet de EU garanties bieden dat ze haar wettelijke verplichtingen aan de rechtmatige eigenaar blijft nakomen als de investering leidt tot verliezen. Dat betekent noodzakelijkerwijs dat de EU vooraf garanties moet bieden.

Het opzetten van een fonds om de RCB-activa te garanderen is kostbaar, hoe klein het ook is. De EU mag geen kosten maken voor het beheer van de fondsen van een land dat valt onder haar sancties, want dat zou indruisen tegen hun bestraffende karakter. De oprichting van een reservegarantiefonds geeft een verkeerd signaal.

Naast het economische risico bestaat een juridisch risico. Zou het investeren van de activa standhouden in een internationale rechtbank? In het EU-document wordt het belang benadrukt van internationale samenwerking bij een dergelijke actie, om legitimiteit te zoeken. Zou de EU, een groot voorstander van multilateralisme, zo'n risico bewust nemen?

Volatiliteit

Ten tweede is het niet eenvoudig om de reserves, een bedrag van meer dan 200 miljard euro, op korte tijd te beleggen. De EU moet zoveel mogelijk van de reserves investeren op manieren die voldoende inkomsten genereren. Maar ze moet de beleggingen snel kunnen liquideren als de sancties worden opgeheven. Het beleggen van zo'n groot bedrag in zo'n korte periode, vooral omdat het in zeer veilige activa moet zijn, kan volatiliteit veroorzaken. Ter vergelijking: de Europese Centrale Bank bouwt haar APP-obligatieportefeuille met 15 miljard euro per maand af en houdt in de gaten of dat tot financiële volatiliteit leidt.

Ten derde weten we dat zulke acties van de EU bijdragen aan versnippering, zelfs als de exacte implicaties onbekend zijn. De deviezenreserves van centrale banken zijn wereldwijd in een jaar met 8 procent gekrompen, waarbij ze in de plaats goud kochten, het 'last resort'-actief, in volumes die sinds de jaren 50 niet meer zijn gezien. De immobilisatie van de activa van de RCB heeft de verzekeringswaarde van deviezenreserves verminderd, vooral als ze worden aangehouden bij buitenlandse centrale banken. En terwijl de EU discussieert over de vraag hoe de RCB-reserves actief moeten worden beheerd, heeft Rusland al wraak genomen door de tegoeden van westerse bedrijven te bevriezen.

Het is juridisch gezien misschien gemakkelijker een pleidooi te houden voor het in beslag nemen van Russische staatsbezittingen in het buitenland dan voor het in beslag nemen van de activa van een bepaalde oligarch. Toch moet de EU de verleiding weerstaan. Er zal een tijd komen dat Rusland betaalt voor de vernietiging die het in Oekraïne heeft veroorzaakt. Maar momenteel is de beste optie een slechte situatie niet erger te maken.