Bij afbouw eindeloopbaan wint vooral Vlaams Belang

De groei van rechtse en extreemrechtse partijen is recht evenredig met de afbouw van de twee systemen waarmee werknemers het einde van hun loopbaan zelf konden bepalen.

In 2001 waren er 149.908 niet-werkzoekende vijftigplussers. In 2022 waren er, na de afbouw van die regeling, nog 219. In 2001 waren 107.347 mensen met brugpensioen. Door de hogere instroom van vrouwen ging dat even naar 119.856, maar in 2022 is het aantal afgenomen tot 19.450. In die periode hebben 269.764 mensen deze eindeloopbaanregelingen moeten ontberen en noodgedwongen verder gewerkt.

Daarbij moeten nog 50.000 vrouwen gevoegd worden die pas met brugpensioen konden vanaf 2009, het jaar waarin ook hun pensioenleeftijd op 65 jaar werd gebracht. Vanaf 2010 werd de vrouwelijke werkende bevolking in een rollercoaster het brugpensioen ontnomen, nadat de mannen er decennialang van hadden kunnen genieten. En dan zijn er nog de 1 miljoen loontrekkenden van 45 tot 54 jaar, van wie 20 procent deze eindeloopbaanregelingen door de neus geboord zien.

Zowel de vakbonden als de vrouwenbeweging bleken onmachtig de meubelen te redden. Als klap op de vuurpijl kwam daar de verlenging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar bij, die geen enkele partij had aangekondigd.

Deze mensen zagen dat een verworvenheid, betaald door de sociale zekerheid van de werkenden, volledig werd afgebroken. Dat trauma bepaalt de politieke keuzes die ze maken.

Afstraffing

Het centrumbeleid dat die ravage in het loopbaanperspectief heeft aangericht wordt politiek afgestraft. Goed een half miljoen kiezers deden rechtse en extreem-rechtse partijen groeien van 36,1 procent in 2009 naar 44,1 procent in 2019, een stijging met 8 procentpunten, of 335.930 stemmen. Dat komt overeen met de 270.000 en 50.000 vrouwen die hun eindeloopbaanregelingen afgebouwd zagen.

In de hoofden en de ervaring van de werkende bevolking is de werkkramp er een geworden van gedwongen arbeid. Een stem voor extreemrechts vormt voor een deel van hen een noodgreep. Die neem je alleen weg door de regelingen te herstellen die werknemers, vooral arbeiders in industrie en bouw en vrouwen, uitzicht geven op een werkbare eindeloopbaan met een gewaarborgd inkomen.

Daarnaast zien we een toename van de arbeidsongeschiktheid en invaliditeit: de langdurige zieken. Opnieuw is dat een spiegel van wie de eindeloopbaan ontnomen is: arbeiders en vrouwen. Elke poging om de toename aan langdurig zieken af te remmen is gedoemd te stranden zolang er geen alternatieven voor de eindeloopbaan zijn.

Met elke peiling stijgt de animositeit en het onvermogen om de stemevoluties te duiden. Een ‘gevoel’ van verarming zou vooral mindervermogenden naar het Vlaams Belang drijven. Daar bestaat geen wetenschappelijke evidentie over. Integendeel, hoe hoger het percentage arbeiders in een gemeente, hoe hoger het percentage stemmen voor het Vlaams Belang. Voor de PVDA maakt het arbeiderspercentage geen verschil, wel het aantal mindervermogenden. Dat is een robuustere methode om de impact van sociale factoren op het stemgedrag na te gaan.

In 2024 zijn in Vlaanderen 10,7 procent nieuwe kiezers stemplichtig. Daarbij wegen stemplichtigen met een migratieachtergrond almaar sterker door. Dankzij de nakomelingen van de migratie oogt de toekomst van de democratie positiever dan men zich kan voorstellen. Zeker als er progressieve coalities komen die een werkbare eindeloopbaan realiseren.