De burgerbevraging over een staatshervorming is broodnodig

Er was vorige week weer een rel over de Waalse begroting. Wallonië zou zo goed als bankroet zijn, hangt als een molensteen rond onze Vlaamse economie, en sleurt de Belgische staatsschuld de dieperik in. Dat het zo’n vaart niet loopt, en dat de echte molensteen van de vergrijzing alleen kan worden aangepakt op federaal niveau, legden ik en vele anderen al uitgebreid uit. Even belangrijk is wat zulke opstootjes ons leren over het politieke discours: zwart-witverhalen zijn vaak een instrument, en leiden de aandacht af van echte oplossingen.

Het verhaal van het hopeloos achtergestelde Wallonië mogen we intussen wat bijsturen. Rond de UCLouvain groeiden spin-offbedrijfjes uit tot beloftevolle spelers. In Charleroi blinkt I-Care uit in AI. En in Luik zet Univercells de Waalse biotechsector op de kaart. Waals-Brabant is net zoals Vlaams-Brabant rijker dan de andere provincies vanwege de hoogopgeleide pendelaars die meerwaarde creëren in de productieve financiële, juridische of start-upsectoren in Brussel. De transfers namen de jongste 20 jaar af, zijn kleiner dan in gelijkaardige landen, en komen ondertussen evenzeer vanuit Brussel.

Blijft over: het verhaal van de incompetente Waalse politiek. Maar ook daar zien we jonge Walen die carrières in het buitenland achterlaten om de Waalse economie te lanceren, en die de problemen in de arbeidsmarkt benoemen. Natuurlijk kan het altijd beter, of sneller, maar de evoluties wegzetten met een zwart-witverhaal helpt ons niet vooruit, en levert hoogstens stemmen op voor politici die het blijven verspreiden. Een pleidooi voor een regionale loonvorming of voor een hertekende financieringswet die goed regionaal beleid directer beloont, zou meer steek houden.

Eenvoudiger systeem

De covidcrisis bewees trouwens dat het in Vlaanderen ook niet altijd even goed loopt, en dat veel van de problemen volgen uit ons federaal kluwen met zes regeringen. Dat systeem moet eenvoudiger worden, zodat politici minder gemakkelijk de zwarte piet kunnen doorschuiven naar collega’s, vaak op een ander overheidsniveau of in een ander landsdeel. Dat kan wel eens meer helpen dan het vingerwijzen zelf. Hetzelfde geldt voor een stapsgewijze invoering van een federale kieskring, zodat preken voor de eigen regionale achterban niet meer volstaat.

Maar elk van die institutionele hervormingen duwt politici uit hun comfortzone, aan beide kanten van de taalgrens, en betekent dat ze aan invloed kunnen inboeten. Dat ze vaak het belang ervan minimaliseren, of de aandacht afleiden met een zwart-witverhaal, hoeft niet te verbazen.

Daarom kan het een waardevolle oefening zijn om het woord te laten aan de burgers, zoals in de burgerbevraging over de toekomst van België die deze week ten einde loopt. Daar zijn al meer dan 55.000 antwoorden ingediend. Nu het platform na terechte kritiek een stuk gebruiksvriendelijker en toegankelijker is gemaakt, reageren hopelijk nog meer burgers. Hoe groter hun aantal, des te rijker het proces.

Menukaart

De kritiek dat de bevraging te lang en te complex zou zijn, klopt echter niet. Juist omdat ons land zo complex is, wilden ikzelf en de vele andere experten betrokken bij de ontwikkeling het eerst grondig uitleggen. Zeker voor thema’s als staatsstructuur was dat een enorme uitdaging. Voor sommigen is het resultaat te moeilijk. Voor anderen te vereenvoudigd. Maar het zou wat cynisch zijn als politici het eerst te moeilijk maken, en burgers dan geen inspraak krijgen net omdat het te moeilijk is.

Bekijk de bevraging als een menukaart waaruit je kunt selecteren. Je kunt je beperken tot één thema, en binnen elk thema tot één uitdaging. Je hoeft dus niet de hele staatshervorming zelf uit te werken, en mag inzoomen op wat je echt belangrijk vindt. Dat kan al in tien minuten.

Als we met mensen daarover spraken, bleken ze vaak geïnteresseerder in onze thema’s dan gedacht. Dan vragen ze zich bijvoorbeeld af waarom het zo ingewikkeld is hier, waarom burgemeesters ook parlementsleden of ministers mogen zijn, waarom het zo lang duurt eer we in België een regering kunnen vormen, of waarom de politieke partijen zoveel invloed hebben. Zulke vragen zijn open en geven voeding voor elk scenario. Je kunt bijvoorbeeld gerust schrijven dat België niet werkt en we beter het land splitsen, unitair maken of omvormen in een federalisme van negen provincies. Alles kan.

Onze enige agenda was het debat opengooien, u helpt toch ook?