Duitsland heeft zich voorwaardelijk overgegeven

Door Gideon Rachman, columnist van Financial Times

Europa is maandag wakker geworden met een heleboel krantenkoppen over de vernedering van Griekenland, de triomf van het almachtige Duitsland en de uitholling van de democratie in Europa.

Wat een hoop onzin. Als er al iemand gecapituleerd heeft, is het Duitsland wel. De Duitse regering is in principe akkoord gegaan met nog maar eens een redding van Griekenland van vele miljarden euro’s, de derde tot dusver. In ruil daarvoor heeft het beloftes voor hervormingen gekregen van een Griekse regering die duidelijk maakt dat ze het grondig oneens is met alles waar ze het net over eens is geworden. De Syriza-regering zal er alles aan doen om het akkoord dat ze net heeft getekend te saboteren. Als dàt een Duitse overwinning is, hoe ziet een Duitse nederlaag er dan uit?

Ook de heisa over de verkrachting van de democratie in Griekenland is nonsens. Het Griekse referendum van 5 juli zei eigenlijk dat de rest van de eurozone de Grieken miljarden moest blijven lenen - maar onder de voorwaarden van Athene. Realistisch is dat nooit geweest. De echte beperking van de actievrijheid van Griekenland is niet het ondemocratische karakter van de EU, maar wel het feit dat Griekenland failliet is.

Veel van de commentaren over het verlies aan Griekse soevereiniteit in het akkoord richten zich op het idee dat Griekenland nu voor 50 miljard euro activa zal moeten privatiseren, en dat buitenlanders het in Athene gevestigde fonds zullen superviseren. Gezien de voorgeschiedenis van corruptie en cliëntelisme van opeenvolgende Griekse regeringen lijkt me dat een zeer goed idee. De felle oppositie van Syriza tegen privatisering maakt het echter zeer onwaarschijnlijk dat er 50 miljard zal worden uitgepuurd.

Natuurlijk is het dilemma van de Griekse bevolking verschrikkelijk. Ik was vorige week in Athene en ik voelde medelijden met de vele mensen die ik er heb ontmoet en die vrezen voor hun job, hun spaargeld en hun toekomst. Maar dat dat allemaal de fout zou zijn van wrede Europeanen die zonder veel nadenken een voor de rest gezond land draconische besparingen hebben opgelegd, is een neo-linkse fantasie. Griekenland is gedurende decennia slecht geregeerd en leefde een heel stuk boven zijn stand.

Brutaler

Toen de hamer viel, keek Griekenland aan tegen een begrotingstekort van meer dan 10 procent van het bruto binnenlands product (bbp) en weigerde de privésector het land geld te lenen. Zonder de leningen van het Internationaal Monetair Fonds en de EU zou de aanpassing aan de harde realiteit ogenblikkelijk en veel brutaler zijn geweest. Ook de bewering dat de schuldeisers van Griekenland totaal onverzettelijk zijn geweest klopt niet. De privéschuldeisers hebben in 2012 al een ‘haircut’ genomen, en de Griekse terugbetalingen zijn tot ver in de toekomst verlengd.

Intussen hebben ook de gewone Duitsers, Nederlanders, Finnen en anderen alle recht om kwaad te zijn. Toen zij toetraden tot de euro werd hun gezegd dat in het verdrag voor de eenheidsmunt een ‘geen redding’-clausule stond. Die was bedoeld om de belastingbetalers gerust te stellen: nooit zouden zij de rekeningen van andere eurozonelanden moeten betalen.

Vergeet het. Er zijn al reddingen geweest voor Spanje, Portugal en Ierland, plus drie pakketten voor Griekenland. Een nieuwe lening van 85 miljard euro aan Griekenland zou zowat het dubbele zijn van het bbp van Servië, een middelgroot land uit dezelfde regio. En dat de gemene Europeanen weigeren om de Griekse schulden kwijt te schelden? Ze weten zeer goed dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat Griekenland ooit de 320 miljard euro die het hun al moet volledig terugbetaalt.

Het is zeer opvallend dat de luidste verwijten over de gemene eurozone net komen van economen uit landen waar de belastingbetaler geen risico loopt.

Die kersverse herhaling van de Griekse crisis heeft ook een wat openlijker ruzie getoond tussen Frankrijk en Duitsland. De Franse regering ontpopte zich tot de kampioen om Griekenland in de euro te houden en om het regime voor de Grieken te verzachten. Frankrijk heeft ongetwijfeld eerbare motieven om het voor Griekenland op te nemen, zoals de Europese solidariteit en de geopolitiek. Maar was ik een Duitse belastingbetaler, mijn haren rezen ten berge bij de knuffel van de Franse president François Hollande met de Griekse premier Alexis Tsipras toen beiden het EU-gebouw verlieten.

Egoïstisch

Want Frankrijk heeft ook egoïstische redenen om het besparingsregime in Europa terug te schroeven. Het land heeft sinds midden jaren 70 nog geen enkele keer een begroting in evenwicht gehad. Franse regeringen hebben het bijna even moeilijk om structurele hervormingen door te drukken als hun Griekse collega’s. Na deze laatste crisis is de kans groot dat de Fransen weer het strijdperk betreden met felle ideeën om de eurozone te ‘versterken’, zoals een sociale zekerheid voor heel de EU. Ik vraag me af van wie ze verwachten dat die daarvoor zal betalen?

De Duitsers waren op de jongste Europese top duidelijk aan het flirten met een grexit - Griekenland uit de eurozone duwen. Ze draaiden bij na verschillende waarschuwingen, onder meer van de Luxemburgse minister van Buitenlandse Zaken, dat dat ‘fataal zou zijn voor de reputatie van Duitsland in de EU en in de wereld’.

In plaats van dat te riskeren, is de Duitse regering akkoord gegaan met nog maar eens een redding voor Griekenland. Maar in de feiten is de euro nu al de Duitse houding tegenover Europa en de Europese houding jegens Duitsland aan het vergiftigen.

De hele saga herinnert me aan een uitspraak van die grote Duitser Karl Marx – ‘de geschiedenis herhaalt zich, eerst als tragedie, dan als klucht.’ Het recentste Griekse schuldakkoord is een klucht en een tragedie tegelijkertijd.

© Financial Times