Economische kostprijs oorlog is achilleshiel van Poetin

Zoals zo vaak in de geschiedenis zijn overmoed en een superioriteitsgevoel in de aanloop naar een oorlog niet ver te zoeken. Eerdere en ogenschijnlijk gemakkelijke successen bezorgen een vals gevoel van onoverwinnelijkheid. Nadat het Westen in 2008 en 2014 flauw had gereageerd op Poetins militaire agressie in Georgië en op de Krim, rekende de Russische president in het voorjaar van 2022 opnieuw op een zwakke tegenreactie. Naast een onderschatting van de tegenstander staat doorgaans een nog grotere onderschatting van de middelen om een oorlog tot een goed einde te brengen.

Zo ook in deze oorlog. Het meest kostbare verlies is uiteraard het menselijke leed. Schattingen lopen op tot meer dan 100.000 militaire slachtoffers langs beide kanten en ruim 50.000 Oekraïense burgerslachtoffers. Een demografische inkijk biedt het ietwat lugubere vooruitzicht dat Rusland nog lang nieuwe soldaten naar het front kan sturen. Toch is dat ook de achilleshiel. Behalve de menselijke tol heeft een oorlog ook een meervoudige economische kostprijs. Hoewel Moskou die prijs zwaar heeft onderschat, wordt hij almaar meer zichtbaar.

Demografisch mag Rusland dan beschikken over een potentieel van enkele miljoenen soldaten, de meesten - als ze niet op de vlucht zijn geslagen - werken en dragen bij tot de creatie van alledaagse welvaart. Soldaten rekruteren betekent een verlies aan productie. Daarnaast zijn tijd en middelen nodig om soldaten op te leiden, te bewapenen met degelijk materiaal en te voorzien van een logistieke omkadering. Ook dat zal almaar meer productieve middelen wegzuigen van de economie.

Ook de internationale sancties eisen hun tol. Poetin verklaarde onlangs ietwat triomfantelijk dat de Russische economie in 2022 met 2,1 procent was gekrompen. Experts hadden gerekend op een veelvoud. De vraag is hoe duurzaam die meevaller is nu de gas- en olie-inkomsten krimpen en sancties de toevoer van noodzakelijke onderdelen voor de Russische economie blokkeren. Onderdelen van huishoudtoestellen duiken op in gestrand oorlogsmaterieel.  

De mindere groei leidt ook tot financiële kosten. Om het gat in de begroting te dichten put Moskou uit haar nationaal welvaartsfonds, dat een flink deel van haar reserves zag verdwijnen. Voorts neemt Rusland zijn toevlucht tot schuldfinanciering via staatsbanken. Dat creëert niet alleen extra interestuitgaven, maar leidt ook tot verstoringen in de kredietmarkt. Daarbij komen willekeurige winstbelastingen die wegen op het economisch sentiment en het zwaar gehavend ondernemersklimaat. Het uitstellen van investeringen als een vorm van besparing is een strategie die het groeipotentieel op de langere termijn ondermijnt.

Logistieke kosten

Een oorlog creëert tal van logistieke en bevoorradingskosten. Wat de strategen van Poetin hebben onderschat, is dat een oorlog van zo'n schaal op vreemde bodem een pak meer middelen vergt, zeker als het niet onmiddellijk loopt zoals gepland. Wat in drie dagen moest worden geklaard, duurt al meer dan een jaar en heeft nog een lange weg te gaan. Rusland verloor de helft van zijn beste tanks. Samen met het gros van de munitie werd de voorraad van 3.500 langeafstandsrakketten er zo goed als volledig doorgejaagd.

Als almaar meer mensen en middelen worden vrijgemaakt voor een oorlogseconomie, lopen niet alleen de financiële kosten pijlsnel omhoog. Het gevaar bestaat dat de almaar bredere mobilisatie de bevolking doet beseffen dat de plannen te simplistisch zijn en dat Goliath op het terrein niet bepaald de beste keuzes heeft gemaakt.

WO II leert dat in een langdurig conflict de economische slagkracht doorslaggevend is. Terwijl de nazi’s niet in staat waren de Russische oorlogsindustrie in de Oeral te treffen, waren de Japanners niet opgewassen tegen het tempo waarin de VS oorlogsboten en vliegtuigen kon produceren. Vandaag liggen de kaarten voor Rusland anders. In de huidige omstandigheden dreigt een langdurig conflict in Oekraïne te resulteren in een economische malaise. In vergelijking met de economische slagkracht van het Westen ligt daar de achilleshiel.

Nu alles tegenzit en Rusland dreigt te kiezen voor de vlucht vooruit ondermijnen de economische kosten de geloofwaardigheid van Poetin. Andermaal heet het 'it’s the economy, stupid'. Dat is een gevaar, maar ook een kans om het conflict een andere wending te geven, ook diplomatiek.