Energieleveranciers moeten kiezen tussen pest en cholera

De prijs voor elektriciteit en aardgas op de groothandelsmarkt is in een jaar fors gestegen. Daardoor hebben energieleveranciers het erg moeilijk en komen er berichten over faillissementen in de sector. Deze week viel in België een nieuw slachtoffer: de Vlaamse Energieleverancier.

Maar hoe komt dat? Hebben die leveranciers zich dan niet ingedekt tegen de hogere prijzen? Zoals steeds is het verhaal genuanceerd.

Bij het aangaan van een energiecontract kan een leverancier zich indekken op de groothandelsmarkt. Maar er zitten een paar addertjes onder het gras.

Ten eerste weet een leverancier op voorhand niet goed hoeveel hij precies moet indekken. Het toekomstig verbruik van een klant is niet op voorhand bekend. Ook kan een klant op elk moment weg bij een leverancier, want die laatste mag geen verbrekingsvergoeding aanrekenen.

Klanten kunnen dus opportunistisch kiezen. Als de prijs stijgt, behoudt de klant het best zijn tarief. Als de prijs daalt, kan hij beter zijn contract met vaste prijs opzeggen en elders een goedkoper contract aangaan. Kleine, nieuwe leveranciers hebben daar vaak meer last van. Om klanten te lokken moeten ze vaak lage prijzen aanbieden. Maar daardoor krijgen ze relatief veel koopjesjagers als klant die snel vertrekken als ze elders een betere prijs zien.

Schommelingen

Ten tweede is het indekken van vaste prijzen op de termijnmarkt niet gratis. Om een positie in te nemen vraagt de beurs een onderpand, om zich te beschermen tegen faillissementen. Die beurs neemt daarin geen enkel risico en rekent erg conservatief. Omdat de sterke schommelingen op de markt zijn toegenomen, hebben de beurzen dat onderpand de afgelopen maanden fors opgetrokken.

In een gezond evenwicht zal een leverancier zich dus nooit 100 procent indekken. Hij verwacht dat een bepaald deel van de klanten vroegtijdig uit het contract stapt. Tegelijk wil hij liever zo weinig mogelijk geld blokkeren in onderpand bij de beurs. Een leverancier zal dus conservatief de positie aan de lage kant indekken, en als een goede huisvader proberen 80 of 90 procent in te dekken.

Maar als de leverancier de ‘pech’ heeft dat klanten hun contract wel netjes respecteren, moet hij stroom bijkopen op de kortetermijnmarkt. In normale omstandigheden valt dat mee. Maar door de forse stijging van de energieprijzen leidt dat zelfs voor kleine hoeveelheden tot grote verliezen.

Zware druk

De leverancier staat voor een keuze tussen pest en cholera. Die geldt voor alle leveranciers die vaste prijzen aanbieden. Door de extreme marktomstandigheden vragen de beurzen almaar meer onderpand voor langetermijnposities. Leveranciers moeten dus steeds meer geld uitgeven en vastzetten om die posities te behouden. Dat legt altijd een zware druk op de cashflow. Ofwel moet er meer geld als onderpand naar de beurs, ofwel moet er meer geld naar de kortetermijnmarkt - die nu duurder is - voor het stuk dat niet ingedekt is. In beide scenario’s verliest de leverancier en stroomt cash de deur uit.

Als de zakken van de energieleverancier niet diep genoeg zijn om dat tijdelijk verlies te overbruggen, rest alleen de mogelijkheid om het geld dat vastzit in het onderpand van de beurs vrij te maken door de ingedekte positie te verkleinen. Dat verlaagt echter de graad van indekking en verhoogt de fractie van stroom die de leverancier moet inkopen op de kortetermijnmarkt. Dat maakt het probleem alleen maar erger en brengt de sneeuwbal aan het rollen. Door de extreme omstandigheden op de markt groeit die sneeuwbal snel en meedogenloos.