Europa moet zich hoeden voor inefficiënt klimaatbeleid

Premier Alexander De Croo (Open VLD) en Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) stelden onlangs voor de pauzeknop in te duwen voor de Europese natuurherstelwet. Een reflectiemoment bij de Europese Unie lijkt inderdaad een goed idee, al valt de woordkeuze gezien de klimaaturgentie te betreuren en is het geen optie de uitvoering van de Green Deal op te schorten.

De snelheid waarmee de Europese Commissie nieuwe voorstellen door het Europees Parlement en de Europese Raad jaagt, heeft geleid tot een kluwen van regels waarin een kat haar jongen niet meer terugvindt. Het dreigt in enkele gevallen ook te resulteren in onuitvoerbare wet- en regelgeving.

De fragmentarische aanpak heeft een verlammende invloed op het Europese klimaatbeleid. Tussen verschillende beleidsdomeinen is een gebrek aan coördinatie. Zo botst het voorstel voor een Europese natuurherstelwet met enkele uitvoeringsmaatregelen van REPowerEU, het plan voor de energietransitie, terwijl de plannen gelijktijdig zijn opgemaakt. Zulke tegenstrijdigheden dreigen te leiden tot inefficiënt klimaatbeleid, want het risico bestaat dat onderdelen van de plannen onuitvoerbaar zijn. Daarom dringt een globale wetgevende oefening zich op, waarbij de diverse klimaat-, milieu- en energiegerelateerde teksten op elkaar worden afgestemd.

Uitzonderingen

Dat is niet de enige evolutie, want sinds de oorlog in Oekraïne lijkt op het vlak van milieu de doos van Pandora geopend te zijn. De REPowerEU-maatregelen doen geregeld een beroep op uitzonderingen in het algemeen belang. Dat zet de deur wagenwijd opengezet voor het toekennen van uitzonderingen op de milieubeschermingsrichtlijnen, terwijl die niets te maken hebben met het bestrijden van de klimaatcrisis.

In het voorstel voor de Critical Raw Materials Act (bedoeld om de toegang van de EU tot cruciale aardmetalen te verzekeren) staat uitdrukkelijk dat strategische projecten met een negatieve impact op het milieu toch toegelaten moeten worden als de overheid vindt dat het publieke belang van het project belangrijker is. 

Het is nog afwachten hoe dat voorstel wordt geïmplementeerd, maar de bewoording is ophefmakend. Niet elke strategische noodzaak vanuit economisch oogpunt kan een uitzondering op de milieubeschermingsrichtlijnen verantwoorden. Anders katapulteren we de EU 30 jaar terug in de tijd, wat nefast zou zijn voor het klimaat. Een uitzondering in het algemeen belang voor mijnbouwactiviteiten staat haaks op de milieu- en klimaatimpact die ze hebben.

Behoedzaam

Dat afwijkingen op de milieubeschermingsrichtlijnen mogelijk zijn om meer economisch onafhankelijk te worden of om de actuele klimaat- en energiecrisissen aan te pakken, is tot op zekere hoogte goed. Toch moet de wetgever behoedzaam zijn bij het toekennen van uitzonderingen in het algemeen belang. Zo niet, dan is het hek van de dam, ten koste van het milieu, terwijl we dat zo goed mogelijk moeten beschermen. We hebben maar één milieu en we moeten intergenerationeel solidair zijn. 

Bij het uitvaardigen van nieuwe Green Deal-voorstellen en het verlenen van uitzonderingen in het algemeen belang op de milieubeschermingsrichtlijnen moeten daarom twee deviezen gelden: 'bezint eer ge begint' en 'voorzichtigheid troef'.