Geef Oekraïense boeren productiegerichte steun

De jongste maanden zijn de wapenleveringen aan Oekraïne het onderwerp van publiek debat geworden. Antitankgeschut, munitie, luchtafweer, artillerie met almaar toenemende reikwijdte en tanks. Het volgende debat, over moderne gevechtsvliegtuigen, is al begonnen. Dat is begrijpelijk. Niemand in het Westen wil het nodeloze en steeds verder escalerende geweld van Rusland tegen zijn buurlanden nog langer door de vingers zien. Het is genoeg geweest. Maar door onze fascinatie met het oorlogsgeweld en de menselijke drama’s die daarmee gepaard gaan, verliezen we problemen uit het oog die op lange termijn minstens even belangrijk zijn.

Oekraïne is van centraal belang voor de wereldvoedselvoorziening. Het is gezegend met een van de vruchtbaarste lappen grond, de zogenaamde zwarte aarde, en is voor verschillende basisvoedselproducten een van de belangrijkste exporteurs. Het land heeft zich de voorbije decennia, ondanks een woelige politieke evolutie, ontwikkeld tot een centrale schakel in de wereldwijde voedselketen. We hebben allemaal ervaren hoe de voedselprijzen de pan uit rezen toen Rusland de voorraden in de bezette gebieden plunderde en de exportroutes over de Zwarte Zee blokkeerde. Vooral in opkomende landen, het Midden-Oosten en Afrika dreigden hier en daar voedselproblemen.

Rusland doet dat niet toevallig. Het belangrijkste doel van de sabotage van de voedselexport is de Oekraïense economie te versmachten en het verzet tegen de Russische invasie te ondergraven. Tegelijk stokt ook de wereldwijde aanvoer van basisvoedsel. Daardoor dreigt de ontevredenheid, die hier en daar al smeulde, te ontbranden in voedselrellen en volksopstanden, zoals laatst gebeurde tijdens de Arabische Lente.

Een dergelijk beleid levert Rusland dubbele winst op. Oekraïne wordt economisch versmacht. En Europa krijgt een nieuwe migratiestroom te verwerken uit Afrika en het Midden-Oosten, en heeft dus andere katten te geselen dan de Russische invasie in Oekraïne. Dit was eerder al een deel van de Russische strategie in Syrië.

Tractoren

Het dreigende wereldvoedselprobleem werd grotendeels afgewend na onderhandelingen, maar dreigt zich in de herfst met volle kracht te herhalen. Een deel van de Oekraïense haven- en opslaginfrastructuur is doelbewust vernietigd en de exportroutes over de Zwarte Zee blijven uiterst fragiel en vatbaar voor Russische chantage. Stallen en loodsen zijn platgebombardeerd. Tractoren en andere machines zijn stuk en er zijn te weinig reserveonderdelen. Velden zijn herschapen in kraterlandschappen en liggen vol mijnen of niet-ontplofte raketten. Veel mannen zitten aan het front of zijn gesneuveld. En er is de eeuwige onzekerheid over artillerie- en raketaanvallen. Door die problemen is fundamentele onzekerheid ontstaan over de vraag of Oekraïne deze lente voldoende wil en kan inzaaien.

Het belangrijkste en minst goed begrepen probleem is puur economisch. Door de Russische blokkering van de Oekraïense voedselexport raakten de Oekraïense voedselprijzen geïsoleerd van de wereldvoedselprijzen. Omdat de enorme voorraden het land niet uit konden, was er in Oekraïne een belangrijk overaanbod en daalden de voedselprijzen tot onder de productieprijs. Dat verzachtte de economische pijn van de oorlog voor de bevolking, maar was slecht nieuws voor de Oekraïense boeren. Daardoor hebben die niet het geld om in de lente hun velden in te zaaien.

Als we Oekraïne echt willen helpen, de perfide Russische strategie willen dwarsbomen, en onszelf en de rest van de wereld willen beschermen tegen de mogelijke negatieve gevolgen van deze penibele situatie, moeten we dringend nadenken over productiegerichte steun aan de Oekraïense boeren. Het springt minder in het oog dan geweren, raketten, tanks en ander oorlogstuig, maar het is minstens even belangrijk. We hebben gerichte steun van de Wereldbank, de Wereldvoedselorganisatie en de Europese Unie nodig om de Oekraïense economie en de wereldvoedselvoorziening technisch en financieel te steunen.

We kunnen dat het best doen in overleg met de Oekraïense boeren, landbouwbedrijven en de overheid. Zij kennen de lokale noden en problemen. Ze weten welke machines en welk zaaigoed ze nodig hebben. Zij weten hoe de financiële steun het best gestructureerd kan worden. Ze moeten hun landbouwsector in leven houden en keuzes maken over de toekomstige structuur ervan.

Dat overleg moet er snel komen, want de lente komt eraan en de wapens lijken voorlopig niet te zwijgen. Soms moeten we de problemen wel degelijk oplossen voor ze zich stellen.