Gekochte ondoorzichtigheid rond Publifin is nefast voor politiek

Door Pascal Delwit, politicoloog ULB

Publifin is een intercommunale van de provincie Luik met een omzet van ongeveer 850 miljoen euro. Het is de belangrijkste financiële arm van het bedrijf Nethys. Publifin en Nethys zijn vooral actief in energie, communicatie en telecommunicatie en hebben een verschillend statuut. Nethys is immers geen intercommunale meer. Aanvankelijk waren Publifin en Nethys vooral gericht op de stad en de provincie Luik maar gaandeweg werd de ambitie groter en oversteeg hun markt het Luikse. Op zich is dat niet problematisch. Toch doemen er twee problemen op.

Het eerste heeft betrekking op de politiek: we hebben toch te maken met een intercommunale? Met andere woorden, het democratische debat en de democratische controle zouden er van dezelfde kwaliteit moeten zijn als in een gemeenteraad. En daar is absoluut geen sprake van. Temeer omdat Publifin, om te nauwgezet toezien van gemeenten en mandatarissen te vermijden, quasi fictieve structuren heeft opgezet: de sectorcomités. Die comités geven zogezegd advies en de gemeentelijke mandatarissen die er zetelen worden zeer goed betaald. Het gebrek aan transparantie wordt dus gekocht.

Een tweede probleem is de verstrengeling van verschillende rollen en de innige verwevenheid van politiek, bedrijfswereld en financiële structuren. Stéphane Moreau (PS) is CEO van Nethys en bestuurder in verschillende andere structuren. Maar hij is ook erg politiek actief in Luik en zelfs in heel Wallonië. Als burgemeester van Ans is hij ook een van de invloedrijkste personen in de Luikse federatie van de Parti Socialiste. We hebben dus te maken met een belangenverstrengeling die al lange tijd vragen, vermoedens en kritiek oproept. Moreau vormt een tandem met partijgenoot André Gilles, provincieraadslid, voorzitter van de raad van bestuur van Publifin en zeer invloedrijk in de Luikse federatie. Een duo dat zwaar weegt.

Ambitie

Het probleem is niet zozeer dat een publieke speler ambitie heeft en zich wil ontplooien in cruciale sectoren als energie of telecom, die trouwens voor jobs zorgen. Het probleem ligt bij de ondoorzichtigheid en dus het gebrek aan democratische controle door de gemeenten en door de Luikse provincieraad, maar ook door Paul Furlan (PS), de minister van Lokale Besturen.

Komt daar nog bij dat de lokale mandatarissen van de drie belangrijkste partijen - PS, MR en cdH - zich hebben laten betalen om niks te doen. Bovendien is er een kwalijke vermenging: CEO zijn van een zo belangrijk bedrijf als Nethys, daar voor betaald worden én een invloedrijke politicus zijn. De risico’s op belangenvermenging en belangenconflicten zijn zo evident dat het verbazend blijft dat zo’n toestanden zomaar aanvaard worden.

Waarom hebben de partijbesturen of de Waalse regering dan geen maatregelen genomen? Een eerste reden ligt in de autonomie die partijfederaties voor zichzelf opeisen, en vooral in Luikse. Vaak gaat het om een machtige organisatie, dikwijls de grootste in aantal leden, zoals bij de PS. En de partijvoorzitters hebben statutair niet altijd de bevoegdheid om in te grijpen en moeten ook rekening houden met het gewicht van hun federaties.

Inertie

Een tweede reden voor de inertie is dat het Waals Gewest weinig geneigd is om de intercommunales transparanter te maken. Een derde reden is de belangrijkheid van het bedrijf in kwestie. We praten over enkele duizenden directe en indirecte jobs, en dat in een streek in volle reconversie die ook al de zware herstructurering bij ArcelorMittal te verwerken heeft gekregen.

Niettemin is niks doen ook iets doen. De terughoudendheid in het verleden om het probleem te verhelpen kon uiteindelijk maar tot twee dingen leiden: onaanvaardbare praktijken komen nu aan het licht en vergroten het al grote wantrouwen tussen grote groepen van de bevolking en de politiek en haar vertegenwoordigers. En dus kan men nu niet anders dan optreden in een context van hoogdringendheid. Zo’n context is zelden geschikt voor hervormingen ten goede.

De bal ligt nu vooral in het kamp van de PS, de MR en de cdH, van hun Luikse federaties en van het Waals Gewest.