Gezinnen hebben cash nodig om te investeren in energiebesparing

De energiefactuur is voor veel gezinnen en bedrijven een groeiende bezorgdheid. Na de uitzonderlijk lage energieprijzen in 2020 zijn de elektriciteits- en aardgasprijzen sinds het derde kwartaal van 2021 fors gestegen. Een grote wereldwijde vraag naar aardgas, een slecht voorraadbeheer bij de energiehandelaars, een historisch hoge CO₂-prijs en geopolitieke manoeuvres van Rusland liggen aan de basis van de hausse. Een hogere energiefactuur voor de gezinnen, kmo’s en grote bedrijven is helaas het resultaat.

Burgers en bedrijven stellen hun hoop in de overheid om prijsstijgingen aan te pakken. Meer dan 45 procent van de elektriciteitsfactuur en 20 procent van de gasfactuur bestaat uit heffingen en btw. Hoewel de stijging te wijten is aan de werking van de vrije markt heeft de overheid enkele belangrijke hefbomen in handen. Het is hoog tijd het principe van de energienorm, geïntroduceerd door CD&V en verankerd in beide regeerakkoorden, eindelijk om te zetten in effectieve maatregelen.

Bescherm de koopkracht van de gezinnen en de concurrentiepositie van onze bedrijven door onze energieprijzen met die in de buurlanden te vergelijken, werk de niet te verantwoorden verschillen weg, en laat de energiefactuur door overheidsbeleid niet verder stijgen. Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) beloofde deze maand met voorstellen naar de regering te komen. Waar blijven ze?

Verkapte belastingbrief

We moeten ook nadenken over de spreiding van de lasten op onze energiefactuur. De elektriciteitsfactuur als verkapte belastingbrief gebruiken is niet langer houdbaar en is een rem op de verduurzaming. Op termijn moeten de heffingen op elektriciteit worden afgebouwd en eerlijker worden gespreid over de andere energiebronnen, op basis van hun CO₂-impact. Elektrisch rijden en verwarmen met een warmtepomp wordt zo haalbaar en betaalbaar voor de modale burger.

De sociale tarieven blijven noodzakelijk om de zwaksten in onze maatschappij te beschermen. Iedereen moet zonder zorgen in zijn basisenergiebehoeften - verwarming, koeling, koken… - kunnen voorzien. Om de financiële gevolgen van de coronacrisis te beperken verdubbelde de federale regering terecht het aantal rechthebbenden op het sociaal tarief dit jaar tot meer dan 1 miljoen gezinnen. Een structurele interventie in de marktwerking om de energiefactuur van ruim een op de vijf gezinnen in België te verlichten is budgettair niet houdbaar, en bovendien geen efficiënte en gerichte besteding van overheidsmiddelen.

Uiteraard verdienen mensen in energiearmoede de steun van het sociaal tarief, maar ook de hardwerkende middenklasse dient beschermd te worden tegen een hoogoplopende factuur. Het is zij die het benodigde extra budget van 176 miljoen euro betaalt. We moeten de tijdelijke uitbreiding van het sociaal tarief op korte termijn afbouwen.

Beter is het die middelen structureel te investeren in energiebesparende maatregelen, in de eerste plaats bij kwetsbare gezinnen. Een versterkte, eengemaakte renovatiepremie, ruime renteloze renovatieleningen - op de lange termijn en voor iedereen - en verregaande ontzorging verlagen blijvend de energiefactuur en zijn goed voor het klimaat. Modellen waarbij energetische renovaties voorgefinancierd worden door derde partijen en geleidelijk terugbetaald worden via de energiefactuur kunnen de renovatiedrempel verlagen. Als stok achter de deur kan een renovatieverplichting bij eigendomsoverdracht de prijzen van woningen drukken en tegelijk energiezuinige (huur)woningen toegankelijk maken voor meer mensen.

Zowel qua betaalbaarheid, betrouwbaarheid als duurzaamheid zijn de uitdagingen in het energiebeleid groot. De politiek moet ook in eigen boezem kijken. We roepen de federale en Vlaamse ministers van Energie op samen hun huiswerk te maken: zet de energienorm om in de praktijk, speel geen politieke spelletjes over onze bevoorradingszekerheid, maak werk van een ambitieus energierenovatiebeleid en voer een ambitieuze vergroening van de energiefiscaliteit door.