Globalisatie ruimt weer wat meer plaats

De twee economische grootmachten Europa en China hadden de voorbije twee decennia een vruchtbare symbiotische relatie. Europa kreeg in ruil voor technologie toegang tot de gigantische Chinese afzetmarkt. Oneerlijke handelspraktijken werden oogluikend toegestaan, vooral onder druk van Frankrijk en Duitsland. De voordelen waren dan ook enorm. Het Duitse Volkswagen verkocht in 2019 40 procent van zijn wagens in China. 15 jaar was het automerk er het best verkochte.

Nu de productie van Chinese elektrische auto’s explodeert, kan Volkswagen elk moment uit de top tien van best verkochte merken in China tuimelen. Vervelender is dat Europa overspoeld wordt door Chinese elektrische auto’s. Voor het eerst slaagt China erin met zelf ontwikkelde technologie de wereld te veroveren. De Chinese elektrische auto’s zijn kwalitatief en door de gigantische schaalvoordelen goedkoop.

China stimuleert de productie met genereuze overheidssubsidies. Om daarvoor in aanmerking te komen moeten de elektrische auto’s in China zijn gemaakt en batterijen bevatten die door Chinese bedrijven zijn geproduceerd. Dat bevoordeelt grote spelers als Contemporary Amperex Technology en BYD (met als grootaandeelhouder de Amerikaanse meesterbelegger Warren Buffett) tegenover de vroegere westerse marktleiders. In combinatie met protectionistische maatregelen blijven de meeste inkomsten van de productie in eigen land.

De automarkt wagenwijd openlaten voor Chinese auto’s leidt eerder vroeg dan laat tot ontslaggolven in Europese autofabrieken. Het gelijke speelveld dat Europese politici al decennia eisen, is verder weg dan ooit. Tijdens haar State of the Union kondigde Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen een antisubsidieonderzoek naar elektrische auto’s uit China aan.

Hervormingsdeficit

De Europees-Chinese Kamer van Koophandel heeft het over een toenemend ‘hervormingsdeficit’: de kloof tussen de economische groei enerzijds en het ritme waarin de Chinese economie hervormt en zich openstelt voor buitenlandse bedrijven anderzijds. In 2018 schoof de organisatie 832 aanbevelingen naar voren om die kloof te dichten. In haar recentste rapport zijn er dat al 967.

De hoop op een oplossing lijkt vervlogen. Het Comprehensive Agreement on Investment  (CAI) uit 2020, dat Europese bedrijven een betere toegang tot de Chinese markt moest verlenen, raakte door de toenemende animositeit nooit door het Europees Parlement. In april 2023 werd de deal ten grave gedragen bij Von der Leyens geflopte bezoek aan China.

Europa zit gevangen tussen de VS en China. Met Bidenomics, inclusief de Inflation Reduction Act, hebben de VS een aantrekkelijk en overtuigend verhaal opgezet over hoe industriële politiek de groei kan opkrikken en jobs kan creëren. China raakt met de export van elektrische wagens Europa in zijn industrieel hart. Europa heeft geen andere optie dan te reageren.

Met tegenzin heeft Europa in de cleantechindustrie marge voor staatssubsidiëring gecreëerd. Het wordt nu gedwongen de ingeslagen weg van een meer interventionistisch staatsmodel verder te bewandelen. We gaan een tijdperk in van ‘tit-for-tat’, van maatregelen en tegenmaatregelen, waarbij de economische regio’s met subsidies ondersteund de binnenlandse industrie proberen herop te bouwen. Globalisatie ruimt daardoor weer wat meer plaats voor fragmentatie.