Haal het fundament onder innovatie niet weg

Door Bram Vanderborght, professor robotica aan Brubotics, het roboticalab van de VUB

Vlaanderen staat sterk. En als onderzoeker voel ik dat. Met onze creativiteit en ambitie draaien we mee in de top van Europees onderzoek en werken we nauw samen met de industrie. Maar er is ook onbehagen bij het lezen van het Vlaams regeerakkoord. De rol van de overheid bij fundamenteel onderzoek om te groeien op lange termijn wordt weggedrukt ten voordele van innovatie op korte termijn. En dat terwijl duurzame innovatie net begint bij fundamenteel onderzoek.

Twee weken geleden konden we in deze krant met fierheid melden dat ons spinoffbedrijf Axiles Bionics 2,4 miljoen euro heeft opgehaald om zijn robotvoet naar de markt te brengen. Dat is een mooi voorbeeld van innovatie, en jawel, het woord innovatie prijkt 177 keer in het Vlaams regeerakkoord. Bovendien gaat die robotprothese artificiële intelligentie (AI) gebruiken om zich aan te passen aan de omgeving en aan het individueel stappatroon. Jawel, acht keer staat AI in het regeerakkoord.

AI is broodnodig, want het is pijnlijk vast te stellen dat in een wereld vol technologie (36 keer vermeld) en digitalisering (26 keer) mensen met een amputatie niet veel meer dan een veredeld - lees: geplastificeerd - houten been aangebonden krijgen. Er is weinig fundamenteel gewijzigd aan wat de geamputeerde soldaten kregen tijdens de wereldoorlogen.

Om daarin te innoveren, is eerst fundamenteel onderzoek nodig. Hoe komt het dat de mens zo energie-efficiënt kan stappen en ondanks dat onze spieren zo krachtig zijn, ze toch nog veilig zijn? En hoe vertalen we dat in nieuwe fundamentele motortechnologie om daaruit toepassingen te halen in robotprothesen, maar ook in tal van andere toepassingen zoals exoskeletten (draagbare externe structuren die het menselijk lichaam meer kracht en uithoudingsvermogen geven) en cobots (robots die samenwerken met mensen).

Voor onze onderzoeker het labo kon uitstappen om ondernemer te worden, was heel wat fundamenteel onderzoek nodig. Helaas staat fundamenteel onderzoek slechts één keer in het regeerakkoord, en dat is een probleem.

Technologische innovatie is zoals de Dodentocht. Er moet niet 100 kilometer gestapt, maar 100 kilometer geklommen worden. En dat gebeurt in het zogenaamde Technology Readiness Level. TRL is een index om de maturiteit of bruikbaarheid van een evoluerende technologie te meten. Hij werd ontwikkeld door de NASA maar wordt nu in veel andere sectoren gebruikt, onder andere in Europees onderzoek.

Valley of Death

TRL 1 start van waargenomen basisprincipes of fundamenteel onderzoek tot TRL 4: technologie gevalideerd in het laboratorium. TRL 6 is technologie die in een relevante omgeving functioneert tot TRL 9. Op dat hoogste niveau is de technologie helemaal rijp om in de maatschappij gebruikt te worden.

De fase om van een bewezen technologie naar een werkende implementatie te gaan, wordt niet voor niets de ‘Valley of Death’ genoemd. Want nog meer dan bij wandelaars tijdens de Dodentocht gebeurt, faalt heel wat onderzoek onderweg. Dus is het goed dat de overheid haar rol versterkt om steun te geven aan ontwikkelingen die dicht bij de eindmeet komen, want daar gaat snel economische return van komen.

Maar als we geen nieuwe stappen aan het begin van de tocht zetten door fundamenteel onderzoek te ondersteunen, zullen we op lange termijn helemaal geen innovaties meer hebben. Willen we dus op lange termijn groeien, dan zullen we ook sterk moeten investeren in fundamenteel onderzoek.

Zoals de Britse ex-premier Winston Churchill poneerde, is ‘succes het vermogen om keer op keer te falen zonder daarbij je enthousiasme te verliezen’. Wel, dat is onderzoek. Achter de successen die artificiële intelligentie, robotica en andere technologieën met zich meebrengen en onze maatschappij en economie disruptief veranderen, ligt een kerkhof vol mislukt onderzoek.

Toleranter

Maar zoals de gerenommeerde econome Mariana Mazzucato verklaarde: ‘Als falen een onvermijdelijk onderdeel is van het innovatiespel, en als de overheid cruciaal is voor innovatie, moet de samenleving toleranter zijn voor falen van de overheid. Maar de realiteit is dat als de overheid faalt, er publiekelijk wordt geschreeuwd - en er stilte heerst als het lukt.’

Maatschappelijke uitdagingen zoals klimaat, mobiliteit, zorg, en werk hebben op korte termijn nood aan technologische innovatie. Maar we hebben ook op lange termijn nieuwe fundamentele inzichten nodig die verschillende disciplines verenigen. De capaciteiten van artificiële intelligentie en robotica bijvoorbeeld kunnen amper tippen aan die van een kind. We begrijpen amper hoe mensen denken en weten heel weinig over de complexiteit van ons lichaam, laat staan dat we het kunnen vertalen in technologie.

We mogen dus niet in de val trappen om alles op de korte termijn in te zetten. We moeten maken dat er een harmonieuze balans, van fundamenteel onderzoek tot innovatie, is, voor een maatschappij en een economie in topvorm.