Het Publifinschandaal drijft het land verder uiteen

Door Bart Maddens, politicoloog KU Leuven

Politieke en geologische aardschokken hebben met elkaar gemeen dat ze niet stoppen aan de taalgrens. In Wallonië ontwikkelt het Publifin-schandaal zich tot een politieke aardschok van jewelste, zeker nu Waals minister van Lokale Besturen Paul Furlan (PS) ontslag heeft genomen. Dat zal niet zonder gevolgen blijven voor de federale en de Vlaamse politiek.

Om te beginnen lijkt het schandaal de electorale positie van de N-VA te versterken. Die partij was hoe dan ook van plan de Vlaamse kiezers in 2019 te waarschuwen voor een terugkeer van de PS. Maar dit anti-PS-discours wint aan geloofwaardigheid nu opnieuw een stank van schandalen rond die partij hangt.

Zeker, ook de MR deelt in de brokken van Publifin en zit tot over haar oren in het slijk van Kazachgate. Alleen lijkt dat minder tot de verbeelding te spreken van de Vlaamse kiezer. Vooral de associatie tussen de PS en corruptie zit diep ingeworteld in de Vlaamse publieke opinie. Dat is een electorale goudmijn waarop de N-VA het monopolie heeft.

Wegens Publifin zal de PS meer dan ooit worden opgejaagd door de PTB. Die extreemlinkse partij zou al 16,3 procent halen, blijkt uit de jongste peiling van RTL/ Le Soir, die werd afgenomen vóór het schandaal ten volle losbarstte.

Op drift

Ook dat is mooi meegenomen voor de N-VA. Wallonië kan worden afgeschilderd als een op drift geslagen regio die steeds verder afglijdt naar extreemlinks. Het laatste Oostblokland van Europa, als het ware. Vorig jaar greep de N-VA ook al de saga rond het Europees-Canadese handelsakkoord CETA aan om die framing in de markt te zetten.

De koppeling van dat anti-PS-verhaal aan een gespierd discours over identiteit, veiligheid en migratie kan voor de N-VA het perfecte recept zijn om in 2019 electoraal te cashen en zich te consolideren als grote volkspartij.

De grote vraag zal echter zijn: wat kan de N-VA vervolgens met die overwinning aanvangen? De factoren die een N-VA-overwinning helpen creëren zijn dezelfde als die die de voortzetting van de huidige regering onmogelijk dreigen te maken.

Want als de scandalitis leidt tot een grote doorbraak van de PTB, dan zijn de MR en de PS tot elkaar veroordeeld in Wallonië. Dat zal de PS toelaten om ook in de federale regering in te breken. Maar zonder een grote staatshervorming zal de N-VA nooit met de PS willen regeren. Zeker niet nadat uitgerekend het PS-bashen haar mee aan de overwinning heeft geholpen. Het is zeer twijfelachtig of een gehavende PS veel zin zal hebben in het soort staatshervorming dat de N-VA voor ogen staat.

Herfederalisering

Overigens is het maar de vraag of de as PS-MR aan Franstalige kant aan een meerderheid zal geraken als de schandaalsfeer aanhoudt. Dat kan een extra complicatie zijn. Ook bij de Vlaamse partijen zal het enthousiasme niet bijster groot zijn om mee te werken aan een N-VA-staatshervorming. Zeker nu het kompas bij de traditionele partijen steeds meer op herfederalisering staat.

We dreigen in een zeer paradoxale situatie te belanden. Het Vlaamse en het Franstalige partijsysteem drijven steeds verder uit elkaar. Vlaanderen wordt meer dan ooit gedomineerd door een grote centrumrechtse volkspartij. In Wallonië verschuift het zwaartepunt steeds meer naar links en is er ook een toenemende fragmentatie.

Daardoor wordt het steeds moeilijker een federale regering te vormen. Daardoor wordt het steeds dringender België om te vormen tot een echte confederatie. Maar tegelijkertijd ook steeds moeilijker om zo’n een hervorming op een grondwettelijke wijze te realiseren.

Populariteit

Het is volstrekt onduidelijk hoe de N-VA daar tegenaan kijkt. Nochtans zal de partij die kwestie moeilijk kunnen ontwijken als de huidige tendensen aanhouden. Het vertrouwen in de federale regering daalt voort in Wallonië. De populariteit van premier Charles Michel (MR) is er in vrije val. Ook daarom is de voortzetting van de centrumrechtse coalitie een perspectief dat met de dag minder realistisch is.

Het wordt voor de N-VA dan ook steeds moeilijker om met een 'geen ommekeer’-boodschap naar de kiezer te trekken. Maar wat kan er in de plaats komen van de regering? En wat met het confederalisme? Dreigt opnieuw een blokkering van 541 dagen?

Die lastige vragen zal de N-VA voortdurend voor de voeten geworpen krijgen. Ze kunnen de achilleshiel van de partij worden.