Het Westen mag zich niet laten meezuigen in de oorlog in het Midden-Oosten

Door David Criekemans, docent buitenlands beleid aan de Universiteit Antwerpen, internationale politiek en veiligheid aan het University College Roosevelt in Middelburg (Nederland) en geopolitiek aan het Geneva Institute of Geopolitical Studies.

Een ‘mini-wereldoorlog’. Zo omschreef The Washington Post de ontwikkelingen in en rond Noord-Syrië. Vorige week was de International Syria Support Group (ISSG) in München nog overeengekomen de vijandelijkheden tegen vrijdag 19 februari te staken, nadat voordien de vredesgesprekken in Genève reeds waren mislukt. Het Syrische regime van president Bashar al-Assad en Rusland bleven immers doorgaan met hun succesvolle militaire campagne tegen de soennitische rebellen. Rusland leek bijgedraaid, al was dat wellicht slechts schijn.

Ondertussen kreunt Islamitische Staat onder de westerse en Russische bombardementen. Dat gaf een opportuniteit aan de Koerdische militaire arm van de Democratische Uniepartij, de YPG, om voormalig soennitisch bezet grondgebied langs de Turkse grens in te nemen. Turkije reageerde prompt met artillerievuur op Syrisch grondgebied en trekt zijn troepen nu samen langs de grens. De ideale uitvlucht voor Rusland en Assad om de belegering van Aleppo, de strategische stad in het noorden, te voltooien.

Het Münchenbestand was al stuk geschoten nog voor het plaats kon vinden. Niet alleen Turkije roert de oorlogstrom. Saudi-Arabië liet weten dat het troepen wil leveren voor een interventie tegen Assad. Riyad begon een grootscheepse, 18 dagen durende militaire oefening in het noorden van Saudi-Arabië, operatie ‘Noordelijke Donder’ (350.000 soldaten, 2.450 vliegtuigen, 20.000 tanks). Twintig soennitische landen doen eraan mee, waaronder de Verenigde Arabische Emiraten, Jordanië, Koeweit, Bahrein, Qatar en Egypte. Riyad wil een signaal sturen dat het bereid is desnoods ‘gewapenderhand orde in de regio te brengen’.

In het noorden van Syrië zijn het naast de Koerden ook de sjiitische troepen van Hezbollah uit Libanon en zelfs Iraakse milities die terrein winnen, gesteund door Iran. Er lijkt een confrontatie in de maak waarbij Turkije de NAVO expliciet aan zijn zijde wil. De VS trachten hun alliantiepartner in het gareel te houden tegen het Koerdische YPG-leger. Voor Washington is het een moeilijke tweespalt. Enerzijds wil het de NAVO-eenheid behouden, anderzijds was het net YPG dat succesvolle acties uitvoerde tegen IS in Syrië.

Poetin

De Russische president Vladimir Poetin ziet zijn kans schoon voor een nieuwe meesterzet. Hij pleit er al een tijdje voor dat de regering-Assad een akkoord sluit met de Koerdische Democratische Unie-partij PYD. Vorige week openden de Syrische Koerden een verbindingskantoor in Moskou dat een autonoom Syrisch-Koerdistan bepleit, naar analogie van de situatie in Irak. Als Moskou Damascus daarvan kan overtuigen, boekt Poetin twee maal winst.

Ten eerste wordt de nieuwe aartsvijand Turkije ondermijnd, want nu zullen Koerdische nationalisten in Zuidoost-Turkije misschien geïnspireerd worden om zich aan te sluiten. Ten tweede kan Poetin zo de barsten tussen de NAVO en Turkije aan het licht brengen. De Turkse premier Ahmet Davutoglu zei eerder deze week dat Ankara niet zou toestaan dat het Noord-Syrische Azaz ingenomen zou worden door de Syrische Koerden.

In het scenario dat Ankara Noord-Syrië binnenvalt, mogelijk met de luchtsteun van Saudische F-15’s die al op de Turkse basis van Inçirlik gestationeerd zouden zijn, gaat de NAVO dan vrolijk mee aan de zijde van Ankara vechten? Sinds het incident van eind november, waarbij Turkije een Russische MIG neerhaalde, heeft Rusland het geavanceerde S400-luchtafweersysteem geïnstalleerd. Dat kan wel eens uitdraaien op een nare confrontatie tussen beide partijen.

Het hierboven geschetste beeld legitimeert het label van een potentiële mini-wereldoorlog. De toestand is ronduit dramatisch. En het escalatiepotentieel is groot. We weten bij voorbaat wie erbij zal winnen: Islamitische Staat. Het Westen moet op de pauzeknop drukken. Het gevaar is groot om meegezogen te worden in de regionale sjia-soennioorlog die nu in het Midden-Oosten woedt.

De belangen van Brussel en Ankara lopen niet gelijk, noch die van Brussel en Riyad. Het Westen moet duidelijke signalen uitzenden dat het geen avonturen zal steunen, ook niet indirect. Anders slaapwandelen we naar een nog grotere confrontatie.