Hou u maar eens bezig na de robotisering

Door Matthias Dobbelaere-Welvaert, managing partner bij theJurists Europe. Doceert Copyright and Mediarights aan de Erasmus Hogeschool Brussel. Is gespecialiseerd in privacy, vrije meningsuiting en artificiële intelligentie.

Elon Musk, de CEO van Tesla en Space X, waarschuwt nogmaals voor de dreiging van artificiële intelligentie (AI) voor de mensheid. Op een meeting met 32 Amerikaanse gouverneurs afgelopen weekend benadrukte Musk dat AI niet ‘reactief’ maar ‘proactief’ moet gereguleerd worden, voor het te laat is.

Elon Musk, Stephen Hawking, Bill Gates. Niet bepaald onbeduidende namen in de technologische wereld. De drie zijn het erover eens: artificiële intelligentie of AI is momenteel het grootste gevaar voor het voortbestaan van de mensheid. Ze krijgen steun van vooraanstaande AI-onderzoekers, dus het wegzetten als paniekvoetbal is wellicht niet de meest verstandige strategie. Waar zitten de risico’s en hoe kunnen we ons voorbereiden op de robotrevolutie?

De dag dat robots door de straten zwerven zoals in de populaire film ‘I, Robot’ (2004) lijkt nog wel even weg. Helaas is het net dat doembeeld dat op het netvlies staat gebrand, wanneer men spreekt over robotisering en AI. Het grote gevaar komt echter uit een heel andere, minder voor de hand liggende, hoek: politieke en sociale destabilisatie.

Het uitoefenen van een job is meer dan een loon in uw zak. Het zorgt voor mentale, sociale en culturele voordelen, en wordt in onze prestatiemaatschappij gezien als een van de belangrijkste parameters om iemands waarde te gaan evalueren.

De revolutie die artificiële intelligentie zal brengen, is er een zonder voorgaande. Daarbij komt dat de digitale transformatie van onze jobs onomkeerbaar is. Wat gaat onze maatschappij doen met al die werknemers, ondernemers en freelancers die plots buitenspel gezet worden door een machine die nooit slaapt, nooit eet, geen vakantiegeld of dertiende maand wil, nooit ziek en altijd efficiënt is?

Naast de socio-economische zorgen bestaat uiteraard het risico dat AI wordt ingezet met kwade bedoelingen. Los daarvan kunnen ook misverstanden ontstaan. Zo zou men bijvoorbeeld tegen een zelfrijdende auto kunnen zeggen dat hij zo snel mogelijk naar Brussels Airport moet. ‘Zo snel mogelijk’ kan ook door met een razende snelheid in de bebouwde kom enkele voetgangers omver te maaien, waarbij u uiteindelijk in gezelschap van politiehelikopters op uw bestemming aankomt. Een legitiem doel kan dus met catastrofale gevolgen worden uitgevoerd. Artificiële intelligente ziet -zonder moreel besef- het verschil niet.

Kill switch

Op korte termijn wil Europa vooral aansprakelijkheidsregels uitwerken. Niet onlogisch, aangezien de vraag wie aansprakelijk is als een robot of toestel met AI iets verkeerds aanricht, een heel concrete en actuele kwestie is. Europa wil ook een verplichte ‘kill switch’ in robots, en onderzoekt de creatie van een juridische status van robots (‘elektronische personen’).

Over de socio-economische impact is het weliswaar nog vrij stil.

Filosofen, wetenschappers, economen en juristen staan voor een van de grootste uitdagingen van deze eeuw: hoe houden we iedereen bezig? Als ik u zou vragen wat u zou doen mocht een robot u morgen komen vervangen op uw werkplek, dan zou u wellicht antwoorden dat u wat meer wil reizen, tijd maken voor uw familie en vrienden, of meer wil investeren in uw hobby. Dat klinkt allemaal bijzonder fijn, maar hoelang is dit houdbaar? Hoeveel tijd zal er voorbijgaan eer u de eerste gevoelens van nutteloosheid ervaart?

Een van de denkpistes die op tafel ligt, is dat van het basisinkomen. Iedereen krijgt elke maand een vast bedrag, zonder dat daar iets tegenover staat. Dat zorgt ervoor dat de voornaamste zorg van de mens, het economisch en financieel onderhoud van zichzelf en zijn naasten, wegvalt. Dit zou de deur openen naar creativiteit en goodwill: mensen zouden hun tijd investeren in creatieve projecten en in projecten om samen naar een betere, gezondere, evenwichtiger samenleving te streven.

Duidelijke spelregels

Een basisinkomen zou moeten vermijden dat iedereen die door robotisering zijn job verliest op straat komt en misschien wel auto’s in brand steekt. Sociale onrust is immers schering en inslag, maar niet als de onrust gedeeld wordt door een overgrote meerderheid in de maatschappij. Op dat moment is het model van staat en samenleving stuk.

Enkele evoluties zijn onafwendbaar en niet open voor discussie. Het verdwijnen van bezit is er één van (de deeleconomie wint elke dag aan belang). De toekomst is echter aan wie ze wil plukken. Levenslang leren is geen optie meer, maar een noodzaak voor elk van ons.

Samenwerken met, en niet tegenwerken van, robots en artificiële intelligentie is de enige correcte voorbereiding van een nakende toekomst. Dat, en duidelijke juridische spelregels, die ethiek en praktijk samenbrengen. Viva la robolution!