In Athene roepen dat het genoeg is, is niet voldoende

Door Steven Van Hecke en Wouter Wolfs, verbonden aan het Instituut voor de Overheid, KU Leuven

Minder dan 24 uur na het sluiten van de stembussen heeft Griekenland een nieuwe regering. Na een eclatante overwinning voor Syriza lijkt Alexis Tsipras iedereen in snelheid te hebben genomen. Als signaal kan het tellen: deze keer geen aanslepende politieke crisis in Athene, terwijl het de rest van de EU stilaan moet beginnen dagen dat het de nieuwe premier menens is. Met zijn kleine coalitiepartner ‘Onafhankelijke Grieken’ heeft ‘De Coalitie van Radicaal Links’ trouwens een belangrijk programmapunt gemeen: zo snel mogelijk een einde maken aan de wurggreep van de trojka.

Politici en commentatoren struikelen bijna over elkaar om een dramatische koerswijziging aan te kondigen. De Griekse bevolking heeft een duidelijke keuze gemaakt. Twee op de drie kiezers hebben voor verandering gestemd. Daar kunnen Brussel en Berlijn toch niet blind voor blijven?

Tanker

Maar klopt die ogenschijnlijk eenvoudige redenering wel? Laten we eerst naar de cijfers kijken. Zondag kozen zo’n 2,2 miljoen Grieken voor Syriza. Dat levert een indrukwekkende score op van ruim 36 procent. In haar geheel telt de eurozone zo’n 335 miljoen inwoners. Van hen hebben zo’n 10 miljoen kiezers in juni vorig jaar voor de Duitse christendemocraten gestemd, dus om het Europabeleid van kanselier Merkel te plebisciteren. Haar partijgenoten noteerden toen een score van, jawel, ongeveer 35 procent. Betekent dat dat er met de Syriza-kiezers geen rekening moet worden gehouden en de Duitsers het toch alleen voor het zeggen hebben, zoals een deel van de Grieken beweert? Geenszins. Met het signaal dat Griekenland zondag heeft uitgestuurd moet rekening worden gehouden, maar dat kan alleen in de context van de eurozone.

Een tanker als de EU laat men niet tijdens één nacht van koers wijzigen. Dat zou trouwens zeer inefficiënt en contraproductief zijn. Want morgen kan in een ander land van de eurozone een partij de verkiezingen winnen die wél het Europese besparingsbeleid volop steunt - zoals dat in België het geval was met de overwinning van N-VA. Gaan we dan bij elke verkiezing het beleid van de EU aanpassen? Dat kan toch niet de bedoeling zijn. Om de kiezer inspraak te geven in Europa, bestaan al verkiezingen, met name die voor het Europees Parlement. Syriza heeft daar zes vertegenwoordigers en kan zijn stem laten horen. Want het is ook dáár dat de Grieken het pleit moeten trachten te winnen. Dat kan niet alleen door ‘eenzijdig’ vanuit Athene te roepen dat het genoeg is. Wie gehoord wil worden in Europa, heeft medestanders nodig, ook en vooral in Brussel.

Alle hulp welkom

Het kan daarom geen toeval zijn dat enkele socialistische kopstukken er als de kippen bij waren om Tsipras te feliciteren met zijn overwinning. François Hollande, Matteo Renzi en anderen hebben er alle belang bij dat Tsipras hun rangen komt versterken. Ze zijn immers al langer vragende partij voor een koerswijziging - minder nadruk op bezuinigingen, meer aandacht voor investeringen - maar hebben nog niet bijster veel op hun palmares. Alle hulp is dus welkom, zeker nu de Europese Commissie graag uitpakt met een ‘sociale correctie’ en Mario Draghi heeft aangekondigd de persen van de ECB te laten draaien.

Tsipras van zijn kant zou gek moeten zijn om het strategische belang niet in te zien van de toegang die de Europese socialisten hem kunnen verschaffen tot de top van de EU. Het zijn de kameraden in de Europese Raad en topcommissarissen à la Frans Timmermans en Federica Mogherini die hem kunnen duidelijk maken wat de in’s en out’s van Brussel zijn en met welke marge hij redelijkerwijze de onderhandelingen kan aanvatten. Het zijn de grote partijen - de Europese Volkspartij (EVP) met onder andere Merkel, en de Europese Socialisten - die in Brussel het verschil kunnen maken. Ze zitten in het centrum van de macht en dat verklaart hun aantrekkingskracht, ook voor lieden die zich eerder fel hadden afgezet tegen Europees ‘staatsmanschap’ en allergisch waren voor politieke compromissen.

Tenzij Tsipras als een gemarginaliseerde outsider op links het gevecht met Brussel, Berlijn en Frankfurt wil aangaan. Dan dreigt hij nog meer de held van Griekenland en klein-links in Europa te worden, maar op termijn kopen zijn kiezers daar weinig of niets mee. Tsipras is wellicht verstandig genoeg om dat zelf in te zien. Wedden dat hij achter de schermen al volop bezig is zijn netwerk te versterken en dat de Syriza-Europarlementsleden eerder vroeg dan laat zullen toetreden tot de socialistische fractie in het Europees Parlement? Kiescampagnes mogen tijdelijk een andere indruk wekken, politiek is ook altijd en vooral een zaak van pragmatisme, van geven en nemen. In het Duits heet dat Realpolitik, maar het wordt overal toegepast. Zowel in de hoofdstad van Europa als in de bakermat van de democratie.