Klokkenluiders, het blijven paria's

Door Kurt Mattelaere, Bart Van Dijck en Bert Van Vaerenbergh, al dan niet beschermde (ex)klokkenluiders De Watergroep. Ze schrijven dit stuk in eigen naam.

Er is heel wat commotie geweest in verschillende media over het spreekrecht van ambtenaren of van klokkenluiders in het algemeen. De echte aanleiding voor de mediastorm was het spreekrecht zoals uitgeoefend door een recente klokkenluider bij het waterbedrijf de Watergroep. U schrijft: ‘Het wedervaren met die klokkenluider vormt de opstap tot een bredere bedenking over het spreekrecht van ambtenaren’.

In het tijdschrift Orde van de Dag stelt u: ‘De essentie van de regeling ligt uiteraard bij het onderzoek van de melding (is de melding terecht of niet?)’. Verderop schrijft u: ‘Het werkt maar echt als de organisatie daar voldoende rijp voor is’ en ‘de klokkenluidersregeling is het sluitstuk van een kwaliteitsbeleid’.

Mogen we het sérieux van de klokkenluidersregeling in vraag stellen? Hoe komt het dat er door u of uw diensten geen schriftelijke aanbevelingen werden gedaan aan de Watergroep na de klachten van de laatste klokkenluider? Hoe komt het dat er door u of uw diensten geen schriftelijk rapport van de bevindingen van uw onderzoek aan de Watergroep werd overgemaakt?

Mondeling

Bovendien werd artikel 5, paragraaf 3 van het klokkenluidersprotocol (9/5/2014) - ‘de Vlaamse Ombudsman deelt het resultaat van zijn onderzoek mee aan het personeelslid en aan de functionele chef’ - wel heel beperkend tot helemaal niet toegepast. Dat leerde ons een uitspraak van de beroepsinstantie openbaarheid van bestuur. U heeft er geen problemen mee om iemand twee jaar te beschermen, maar communiceert enkel mondeling over uw gedane ‘onderzoek’ naar de onregelmatigheden aan De Watergroep. Dat is hallucinant. Daar hoort schriftelijke communicatie rond te gebeuren.

Aanbevelingen rond disfuncties in de entiteit lijken ons onontbeerlijk. In dit geval waren die aanbevelingen - een sterke interne controle uitbouwen en medewerkers sensibiliseren - al gegeven na een eerdere klokkenluidersmelding bij dezelfde organisatie. Er mag/mocht dus wat harder op tafel worden geklopt, en dit wegens herhaling van dezelfde tekortkomingen in het interne controlesysteem.

Repressie

We willen ook een lans breken voor artikel 7 van het klokkenluidersprotocol, over de vrijwillige herplaatsing. Dat moet een onvoorwaardelijk recht zijn. Het kan nooit de bedoeling zijn dat klokkenluiders het slachtoffer worden van rancune. Als er een budget wordt uitgetrokken van 23.829 euro (advocatenkosten) om het spreekrecht te beknotten van een ambtenaar die kritiek uitte op een Chinareis met een prijskaartje van 39.269 euro, waar de reis was begroot op 21.000 euro en waarvoor niet eens een factuur kon worden voorgelegd, weet je dat de kans op repressie zeer reëel is.

U spreekt terecht over loyauteit jegens de werkgever. Maar wat ons inziens nog zwaarder doorweegt, is loyauteit jegens de belastingbetaler. Geheimhoudingsplicht mag daar geen enkele belemmering voor vormen.

Wij waren nooit in de pen gekropen mochten we fundamentele veranderingen zien in de organisatie en een gunstige evolutie in het beschermen van klokkenluiders. We stellen echter vast dat u tegenwoordig al tevreden bent met het beschermen tegen een ontslag van ambtswege. Dat geeft u zelf toe in een mail gericht aan een van ons toe (letterlijk: ‘Ik erken dat ik er nog niet ben’). Echt vooruit gaan we dus niet.

Politici die voorheen politieke munt wisten te slaan uit het idealisme van klokkenluiders deden en doen weinig tot niks om grote stappen te zetten in de verdere bescherming van klokkenluiders. En topambtenaren zijn klokkenluiders liever kwijt dan rijk.