Met het klimaat kan je niet onderhandelen

Door Ivo Belet, Europarlementslid en rapporteur van de ETS-hervorming

De Europese Commissie legt vandaag een nieuw wetsvoorstel op tafel dat de voorgenomen vermindering van CO2-uitstoot verder moet concretiseren. Een aartsmoeilijke evenwichtsoefening tussen klimaatambitie en het behoud van de concurrentiekracht van onze energie-intensieve bedrijven. 

Het Europese systeem om de uitstoot van CO2 door de industrie te reguleren (ETS of Emission Trading System) kraakte de voorbije jaren in al zijn voegen. Onder het gewicht van de crisis is de prijs van de uitstoot-vergunningen gekelderd. De prijs van één ton CO2 bedraagt vandaag nog nauwelijks 7 euro (destijds was op de tekentafel voorzien dat die 30 euro zou gaan kosten). Met een prijs van 7 euro is het voor energiebedrijven goedkoper om met kolen te stoken dan te investeren in duurzame alternatieven en zo de CO2-emissies drastisch terug te dringen. De emissiehandel moest dus dringend worden gerepareerd om te vermijden dat de belangrijkste pijler van ons klimaatbeleid wordt vernietigd.

De eerste fase van de ETS-hervorming - waar het Europees Parlement vorig week groen licht voor gaf - bestaat uit een automatisch correctiemechanisme: als het aantal uitstootvergunningen op de markt te hoog oploopt (door economische terugval bijvoorbeeld), worden minder emissierechten op de markt gebracht zodat de prijs niet keldert. En omgekeerd: als de groei aantrekt, bedrijven meer gaan produceren en er meer nood is aan uitstootrechten, wordt de kraan verder opengedraaid zodat de industrie niet wordt bestraft omdat ze groeit.  

Het Commissievoorstel van vandaag is stap 2 in de wetgevende drietrapsraket bedoeld om de 2030-doelstellingen te realiseren. Het bepaalt welke inspanningen de industrie en de energiesector de komende jaren moeten doen om de broeikasgassen verder terug te dringen. In de derde fase zal de uitstoot van landbouw, transport en gebouwen onder handen worden genomen.

Het komt er nu op aan te vermijden dat onze eigen energie-intensieve sectoren de internationale concurrentie niet langer aankunnen en dat investeringen naar buiten de EU verhuizen, naar landen waar er geen prijs op de CO2-uitstoot staat (koolstof-lekkage).

Betere garanties tegen koolstof-lekkage zijn dus een essentieel onderdeel van het nieuwe wetsvoorstel van de Commissie. Staal, chemie en cement bijvoorbeeld zullen ook in de toekomst gratis uitstootrechten krijgen, op voorwaarde dat ze bewijzen dat ze efficiënt en zuinig met energie omgaan en dus zo weinig mogelijk broeikasgassen uitstoten. Wie minder scoort, zal voor de extra CO2-uitstoot vergunningen moeten aankopen.  Zo moet voor alle sectoren duidelijk zijn dat wie een versnelling hoger schakelt bij de omslag naar CO2-arme productie alleen maar te winnen heeft.  Door een reserve aan te leggen voor groeiende bedrijven, wordt er tegelijk ook voor gezorgd dat sectoren die economisch goed boeren, niet gestraft worden.

Europa moet nu knopen doorhakken. Dan hoeven burgers en verenigingen niet naar de rechter te stappen om de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen via gerechtelijke weg af te dwingen; dan hoeven rechters geen politieke beslissingen te nemen. Dit is een kerntaak voor het EU-parlement, samen met de ministerraad, en niet voor rechters in ad hoc-zaken, want dat leidt tot een gefragmenteerde en versnipperde aanpak.

De hervormingen die op stapel staan, hebben precies tot doel om een gelijk speelveld in de EU te garanderen. Dat is niet vanzelfsprekend in zo'n moeilijk dossier, waar economische groei, internationale concurrentiekracht, milieu en klimaat schijnbaar met elkaar op ramkoers liggen.