Nucleaire lobby en fans van hernieuwbaar hebben hetzelfde nodig

Valse profeten en mindere goden verengen de klimaatproblematiek graag tot een welles-nietesspelletje tussen nucleaire en hernieuwbare energie. Over hun drijfveren spreek ik me niet uit. Maar door die aanhoudende discussie blijft concrete actie uit en verdwijnt de essentie naar de achtergrond. Want om klimaatneutraal te zijn moet het hele energiesysteem herdacht.

Intellectuele eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat beide opties - nucleair of hernieuwbaar - technisch perfect haalbaar zijn, mits er aan een aantal randvoorwaarden voldaan is. Vanuit diezelfde eerlijkheid vermeld ik dat het ook mogelijk is met fossiele brandstoffen, mits we de CO2 uit de rookgassen halen.

Eerst de nucleaire piste. Die biedt het voordeel dat je centraal stuurbaar vermogen hebt. De stroom is er dus als je kiest om de centrale aan te zetten. De piekvraag in België is ongeveer 14 GigaWatt (GW). Daarvoor zou je 14 kerncentrales nodig hebben van het kaliber Doel 4, met minstens eentje in reserve (dus 15), in geval er één niet beschikbaar zou zijn. Geen overbodige luxe, zoals de afgelopen jaren is gebleken.

De totale elektriciteitsbehoefte bedraagt 80TeraWatt-uur (80TWh) per jaar. Om dat te leveren, moeten al die kerncentrales samen gemiddeld maar 60% van de tijd werken. Op piekvraag zijn ze allemaal nodig, in het absolute dal heb je er maar een paar nodig. Dat is dus duidelijk geen efficiënte aanwending van middelen. Kerncentrales zijn erg duur, en het zou zonde zijn om ze de helft van de tijd niet te gebruiken.

Pieken

De economisch optimale oplossing zou zijn om er (veel) minder te voorzien. Maar dan is er onvoldoende stroom om de pieken te dekken en zullen er bovenop het arsenaal kerncentrales ook andere investeringen en maatregelen nodig zijn. Met vraagsturing kan je in zekere mate vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Met opslag van stroom kan je overschotten opslaan om later te gebruiken bij tekort.

Dan de hernieuwbare piste. Hernieuwbare energie is in overvloed aanwezig. Het theoretisch potentieel van zon en wind volstaat zelfs in België om aan de totale vraag tientallen keren te voldoen. Maar dat is een berekening met gemiddelden; als er geen wind of zon is, is er ook geen stroom. Een 100% hernieuwbaar systeem kan misschien wel de totale behoefte gemiddeld dekken, maar er zal regelmatig onvoldoende stroom zijn en er zullen bovenop het arsenaal hernieuwbare installaties ook andere investeringen en maatregelen nodig zijn. Met vraagsturing kan je in zekere mate vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Met opslag van stroom kan je overschotten opslaan om later te gebruiken bij tekort.

Valt het op dat beide denkpistes dezelfde apotheose kennen? Niettegenstaande de nucleaire lobby en de fans van hernieuwbare energie (beiden met massa’s mondige, trouwe volgelingen die jammer genoeg vaak klok noch klepel weten hangen) steevast snedig naar elkaar uithalen, hebben ze beiden hetzelfde nodig. Namelijk een systeem met flexibiliteit aan de vraagkant en heel veel opslag van stroom. Suggestie aan beide groepen: aangezien dat de gemeenschappelijke nood is, focus in de eerste plaats daarop.

Toch is de uitdaging niet kernenergie of hernieuwbare energie. Klimaatneutraliteit gaat over het fundamenteel herdenken van het hele energiesysteem. Wetmatigheden van vraag en aanbod hertekenen (met opslag, met vraagsturing, met slimme en stuurbare behoeften), het integreren van innovaties (denk maar aan transitie naar elektrische wagens, met als bonus de beschikbaarheid van een overvloed aan flexibele mobiele batterijen), het overschakelen van fossiel naar niet-fossiel (bijvoorbeeld voor verwarming van gebouwen) en het de-carboniseren van wat er toch nog overblijft aan fossiel.

Laten we ons niet op de borst kloppen met stapsgewijze verwezenlijkingen als 'moonshots' of uitvluchten als ‘we hebben al zoveel gedaan’. We doen bijlange niet genoeg. In 2050 is Europa, en dus ook België, klimaatneutraal. Géén CO2 meer. Wat is het plan? Aan alle beleidsmakers, bedrijfsleiders en gewone stervelingen; gaan we dat aanpakken, of wat zinloos naast de kwestie blijven palaveren?