Ontmantel alvast één spoorlijn van de NMBS

Door Bert Van Wassenhove, marketingspecialist en managing partner van All The Way

Al sinds ik mij begin jaren ’90 verdiepte in moderne productiemethodes heb ik mij afgevraagd waarom wij eigenlijk zo veel geld blijven investeren in een transportsysteem dat stoelt op het vervoeren van grote aantallen mensen via een rigide systeem. Een kafkaiaanse treinervaring maakt die gedachte terug wakker. En wanneer ik lees dat we straks 300 zelfrijdende auto’s op onze wegen krijgen (Tesla) én dat de top van de NMBS (een stel managers die eigenlijk al lang op pensioen moesten zijn) hopeloos overhoop ligt, is het signaal voor mij duidelijk.

Verwacht van mij geen doorwrochte transport-economische analyses. De laatste keer dat ik daarover iets gelezen heb was voor een keuzevak in mijn opleiding economie. De eindeloze files die ik dagelijks trotseer zorgen echter voor voldoende tijd om na te denken over mogelijke oplossingen. Toen ik deze week nog eens probeerde in Brussel te geraken met de trein in plaats van de auto of motor, liep zowat alles fout wat er kon fout lopen.

Wat mij echter het meeste opviel is de reactie van meer ervaren treinreizigers die op sociale media eenstemmig reageerden dat dit gewoon dagelijkse kost is. Waarom ze er dan niet meer over klagen? Gewenning, klagen helpt toch niet, kortom, ze hebben het opgegeven. Er is dus iets fundamenteel mis met het spoor als vervoermiddel. Het vertrouwt op schaalgrootte (een peperduur spoornet) en massavervoer (treinstellen met tientallen tot honderden mensen in). Een concept dat dateert uit de industriële revolutie. Maar die revolutie ligt lang achter ons, vandaag kunnen andere revoluties een oplossing brengen.

Als vertrekpunt voor die oplossing grijp ik graag terug naar wat ik in de jaren ’90 leerde bij het lezen van ‘The Goal’, een standaardwerk voor wie wil begrijpen hoe je een moderne productie-eenheid moet organiseren. Eén van de basisideeën is dat je met kleine productiehoeveelheden werkt in een flexibele omgeving. Dat blijkt een veel effectievere manier van werken te zijn, zeker in een omgeving waar klanten niet langer kiezen uit één kleur (zwart), maar verwachten dat een product aangepast is aan hun persoonlijke noden.

Voor vervoer geldt dit laatste nog veel meer. We rijden al lang niet meer met z’n allen naar één kantoorgebouw of fabriek naast een station in Brussel. Mensen houden er ook helemaal niet van om als vee in een wagon gepropt te worden om op een niet door hen gekozen tijdstip achtergelaten te worden op een niet door hen gekozen plek, min of meer in de buurt van waar ze die dag gaan werken. Vandaar dat velen de voorkeur geven aan de auto, ondanks de files.

Toen ik alweer lang geleden een paar maanden doorbracht in Mexico City, een mega-stad met twee keer de bevolking van België, ging ik steevast werken met een ‘pesero’. Pesero’s vormen een schier eindeloze stroom minibusjes die een min of meer vaste route volgen en stoppen waar iemand op ze wacht, en je afzetten op de hoek van de straat die jij kiest.

Daarmee zijn de files in Mexico niet opgelost, maar volgens de theorie van The Goal kan je alleen besluiten dat die busjes de mensen veel efficiënter naar hun werk brengen dan gelijk welke trein of metro dat ooit zou kunnen. Dit met intervallen van enkele minuten in plaats van een uur, en tot op maximaal 200 meter van je werkplek.

Het goede nieuws is dat we dit model met de technologie van vandaag volledig geautomatiseerd kunnen toepassen. Zelfrijdende auto’s zijn geen sciencefiction meer, en voor de prijs van een Fyra-treinstel bouwen Tesla, Google, BMW of voor mijn part Apple gemakkelijk 50 comfortabele zelfrijdende busjes die meteen ook Wi-Fi aan boord hebben, nog zo iets wat blijkbaar onmogelijk is in een trein.

Die pikken reizigers aan de hoek van de straat op, samen met een paar mensen die dezelfde richting uit moeten, en brengen hen tot vlak bij hun werkplek. Stoppen onderweg kan, maar als er niemand uit of in moet, rijden ze gewoon door. Snel, efficiënt, comfortabel en 100% zelforganiserend als je het inzetten van de busjes aan de markt overlaat (eventueel gesubsidieerd). Drukke routes zullen veel busjes krijgen, rustige trajecten zullen sneller verlopen wegens weinig tussenstops.

Laat ons dus starten met de ontmanteling van één spoorlijn en investeren in een serie zelfrijdende busjes. Dan kunnen we nagaan of dat werkt voor de reizigers. Gedaan met de frustratie van afgeschafte treinen, er is een paar minuten later toch alweer een nieuw busje. Gedaan met ingewikkelde uurregelingen die bij het minste als een kaartenhuis in elkaar storten. Gedaan met een geldverslindende mastodont die het mobiliteitsprobleem in België op geen enkele manier schijnt te kunnen oplossen.