Overheidswaarnemers zijn een slecht idee

Het voorstel van minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) toont andermaal aan dat ministers weinig weten over hoe de normen van behoorlijk bestuur de voorbije jaren geëvolueerd zijn. Dat is verrassend, want er worden nu al enkele maanden grote pleidooien gehouden voor een ESG-aanpak in de raden van bestuur. De G staat voor 'governance', voor behoorlijk bestuur. De pleitbezorgers van ESG weten blijkbaar zelf niet wat behoorlijk bestuur inhoudt.

Vandaag duidt de overheid de meerderheid van de bestuurders in beursgenoteerde overheidsondernemingen aan. Waarom zitten die bestuurders daar? Toch om de belangen van de overheid te verdedigen! Als de minister vindt dat die bestuurders dat niet goed doen, staat het haar vrij om bij een eerstvolgende algemene vergadering het ontslag van die bestuurders te eisen en ze te vervangen. Zo zou dat moeten gaan als bestuurders niet doen wat de aandeelhouders van hen verwachten. Recente Belgische voorbeelden tonen ook aan dat het zo werkt bij beursgenoteerde bedrijven.

Misschien vinden politici dat een te omslachtige procedure? Kan. Maar hoe zou een waarnemer beter kunnen werken? Wordt van de betrokkene verwacht dat zij na een raad van bestuur bij de minister gaat rapporteren? Als de minister op basis van die informatie optreedt, begaat ze op zijn minst een bestuurlijke fout, want ze gebruikt informatie die niet bij andere aandeelhouders bekend is en ze wijzigt de wettelijk voorziene beslissingsstructuur.

Juridisch mijnenveld

Trouwens, wat betekent optreden? Betekent het dat beslissingen van de raad van bestuur geschorst worden en dat de CEO instructies krijgt? Voor de bestuurders die een fiduciaire verplichting hebben naar de vennootschap is dat een juridisch mijnenveld. Beursaandeelhouders die hun belangen geschaad vinden, zullen ongetwijfeld hun vertrouwen in de vennootschap verliezen.

De te benoemen waarnemer wordt beschreven als een onafhankelijke bestuurder die door de overheid benoemd wordt. Er zijn duizenden pagina’s geschreven over wat een onafhankelijke bestuurder is. Er zijn wetteksten over gemaakt. Er bestaan codes die definities geven. Blijkbaar is dat allemaal nutteloos, want in enkele uren tijd wordt een nieuwe definitie voor een onafhankelijke bestuurder bedacht.

Voor de benoeming van onafhankelijke bestuurders bestaan in elk beursgenoteerd bedrijf procedures. Hier speelt dat blijkbaar geen rol meer. Waarom werd dat dan jaren geleden via de goedkeuring van de corporate governance code met een KB opgelegd aan de beursgenoteerde bedrijven? Of heeft de overheid iets opgelegd dat ze zelf niet goed begreep en niet kende?

Logica

Een andere fout die de overheid ook altijd maakt, is dat ze er vanuit gaat dat de economische logica en de politieke logica dezelfde zijn. In de politiek heb je het voor het zeggen als je meer dan 50 procent van de stemmen hebt. Dat is bij de bedrijven niet altijd zo. Als de minderheidsaandeelhouders het niet eens zijn met de beslissingen van de meerderheidsaandeelhouder, hoeven ze die beslissing niet te aanvaarden. Het enige wat ze moeten doen is met een klik op hun smartphone hun aandelen verkopen. Dan daalt de koers, stijgen de kapitaalkosten van de onderneming en betaalt de meerderheidsaandeelhouder een prijs door een daling van de waarde van de onderneming.

Ik besef dat dit geen aangename bemerkingen zijn voor een overheid die zelfstandig wil optreden. Het zijn wel bemerkingen die stoelen op wetten en KB’s die de overheid zelf heeft opgelegd aan de beursgenoteerde bedrijven. De overheid zal moeten kiezen. Ofwel volgt ze haar eigen wetten en KB’s, ofwel trekt ze haar overheidsbedrijven terug van de beurs. Het zal wel enkele euro’s kosten, maar ja… Bovendien vergeet de overheid dat de overheidsbedrijven pas klantgedreven en efficiënt werden toen ze op de beurs noteerden. De druk van de niet-overheidsaandeelhouders heeft ertoe geleid dat Belgische consumenten eindelijk moderne post- en telecommunicatiediensten hebben.

Maar dat zal sommigen niet overtuigen. Als dat zo is, is er maar een mogelijkheid. Haal alles van de beurs - dat is wel een vreselijke klap voor Euronext Brussel - en maak van die bedrijven weer overheidsadministraties, onder de directe leiding van de minister. Dan kan de aard van de werkgelegenheid geregeld worden, kunnen prijzen bepaald worden en is een uitgebreide politieke dienstverlening weer mogelijk. Of dat een goede zaak is voor de burger, is twijfelachtig.