Sluitende begroting vergt cultuur van meer verantwoordelijkheid

Zowat zeven jaar geleden gaf ik mijn baan bij de grootste bank van het land op om mijn eigen boontjes te doppen. Als ondernemer werd ik verantwoordelijk voor mijn eigen lot. Weg vaste job, gegarandeerd loon, uitgestippeld carrièrepad, bedrijfswagen, gul pensioenplan. Welkom eigen initiatief, klanten zoeken, werk organiseren, belastingen betalen, eigen middelen binnenhalen en zelf alles regelen. Een dag niet werken is een dag niet verdienen.

Zeven jaar verder zijn we met vijf vennoten en meer dan twintig collega’s en blijven we groeien. We betalen netjes alle belastingen die ons opgelegd worden. Weigeren uit principe alle subsidies, van premies tot KMO-cheque. Gebruiken geen cash en geven onze inkomsten tot op de eurocent netjes aan. Elke dag opnieuw. Dag in, dag uit. Ondernemen is topsport. Maar we doen het graag.

Tegelijk wordt het me de jongste tijd soms wat te veel. Als ik 's ochtends vroeg opsta om aan opnieuw een dag ondernemen te beginnen, luister ik naar duidingsprogramma’s en neem ik alle kranten door. Daar passeert steevast een stoet mensen, organisaties, instellingen, vakbonden, politieke partijen en politici die mijn geld al uitgeven nog voor het goed en wel verdiend is. Hoe groot of hoe klein het probleem ook is, de oplossing is altijd dezelfde: ‘Ik wil nog meer krijgen, ik wil niet meer geven!’ Of het nu gaat om vakantiedagen, premies, subsidies, tegemoetkomingen, steunmaatregelen of extra geld.

We leven in een van de rijkste landen ter wereld, betalen de hoogste belastingen, hebben zowat de laagste ongelijkheid en de overheid geeft op jaarbasis al 30 miljard euro meer geld uit dan binnenkomt. En zelfs dan is het schijnbaar niet genoeg.

Laat me even stilstaan bij mijn eerste les als ondernemer: welk probleem of uitdaging we ook op ons pad aantreffen, ‘geef me geld’ of ‘anderen moeten mijn problemen oplossen’ is nooit een optie. We zullen het zelf wel doen. Door vindingrijk te zijn, door zuinig te zijn, door sommige dingen niet meer te doen, door soms moeilijke beslissingen te nemen maar ook door opportuniteiten te zien. Opportuniteiten die vaak geen geld kosten.

Nieuwe uitgaven

De allereerste wet van de economie stelt: de noden van mensen zijn onuitputtelijk, maar de middelen zijn schaars. Het eerste deel kent iedereen, het tweede deel zijn beleidsmakers, politici en belangengroepen stilaan helemaal vergeten. De groep mensen die telkens meer wil, vormt stilaan de meerderheid van de bevolking.

Aan creativiteit bij het vinden van nieuwe uitgaven geen gebrek. Minder werken, kortere loopbanen, meer vakantie, tegemoetkomingen, steunpunten, initiatieven, cheques en subsidies allerhande. De groepen die willen krijgen, zijn heel goed georganiseerd. Geen belang zo beperkt of ze hebben een vertegenwoordiger, een eisenpakket en vooral een onuitputtelijke nood aan geld. Dat iemand anders moet ophoesten, welteverstaan.

Over de vraag waar dat extra geld vandaan moet komen - en wie ervoor moet betalen - wordt zedig gezwegen. Laat ik het antwoord geven: een almaar kleiner wordende groep ondernemers en werknemers mag alles financieren. Wie neemt het op voor die mensen? Die opstaan voor dag en dauw. Hun werk elke dag mee naar huis nemen. Op wiens schouders steeds meer wensen van al de rest worden gelegd? Die meer dan de helft van hun arbeid en toegevoegde waarde verplicht moeten inleveren om de wensen van anderen te financieren. Die steeds zwaarder belast worden wegens hun energie, creativiteit en zelfredzaamheid. Die innoveren en met nieuwe producten, diensten of oplossingen komen voor de maatschappelijke problemen van morgen.

Er komt een moment dat die kleine groep mensen de handdoek in de ring gooit. Dat het genoeg is geweest. Dat ze stoppen met betalen. Dat ze niet meer willen bijdragen. Dat ze verhuizen, stoppen met werken of bewust minder gaan werken.

Strohalm

Na de bovenstaande paragrafen zie ik ze al met hun ogen rollen, degenen die elke dag vragen om meer geld, meer subsidies, meer steun en minder zelfredzaamheid. ‘We zijn toch een rijk land’ en ‘er zijn toch middelen genoeg’ antwoorden ze steevast. Wat kunnen ze ook anders zeggen? Maar het moment dat de ezel bezwijkt onder de laatste strohalm die op zijn schouders wordt geladen komt onvermijdelijk.

Jazeker, vandaag zijn we nog een rijk land. Maar alle tekenen voor de toekomst staan op zwaar weer. De deglobalisering van de wereldeconomie is een existentiële bedreiging voor een kleine open economie als de onze. Onze dalende onderwijskwaliteit en haperende productiviteitsgroei ondergraven ons verdienpotentieel. De automatische loonindexering ondermijnt onze concurrentiepositie. Klimaat en defensie vergen miljardenuitgaven, nog voor één euro verdiend is. Onze onderliggende groeimotor sputtert en de geopolitieke voortekenen zijn ongunstig. Toch blijven we geld uitgeven alsof de welvaart zomaar uit de kraan of het stopcontact stroomt.

Het is hoog tijd om het evenwicht te herstellen tussen het creëren en het verdelen van welvaart. Dé les die ik als ondernemer de afgelopen jaren heb geleerd is dat welvaart zich niet vanzelf verdient. Het vereist vroeg opstaan, hard werken, zuinig zijn, creatief zijn en telkens hoger, verder en beter willen. Daarop wordt een sterke organisatie en ook een sterk land gebouwd. Niet op het onteigenen van welvaart nog voor hij verdiend is.