Stikstof: nachtmerrie dreigt voor N-VA

Laat ons even Tom Waes spelen en Het Verhaal van Vlaanderen-gewijs terugkeren in de tijd. Naar 15 maart 1995 om precies te zijn. We treffen de regering-Van den Brande III aan in volle crisis. De socialistische minister van Leefmilieu Norbert De Batselier heeft een streng mestactieplan (MAP) op tafel gelegd. Ook Volksunie-minister Johan Sauwens steunt het. Maar de CVP-ministers verzetten zich heftig, onder druk van de Boerenbond. Van den Brande slaagt er niet in de brokken te lijmen. Voor het eerst in haar jonge geschiedenis komt de Vlaamse regering feitelijk ten val.

De regeringspartijen vragen zich vertwijfeld af hoe het verder moet. De oppositie wrijft zich in de handen. Maar dan heeft de minister-president een lumineus idee: laat ons het MAP tussen haakjes plaatsen en gewoon verder regeren. En zo geschiedde. Twee maanden later vinden samenvallende verkiezingen plaats. Het MAP is in de campagne amper een thema. De CVP en de SP winnen de verkiezingen en vormen samen de nieuwe Vlaamse regering. Die raakt het vrij snel eens over een nieuw, dit keer soepeler MAP.

Achteraf beschouwd was de MAP-crisis niet veel meer dan een schrammetje op het mooie blazoen van Luc Van den Brande. Die herinneren we ons nog altijd als een sterke en daadkrachtige minister-president. De MAP-saga zijn we allang vergeten. De reis in de tijd doet dus de vraag rijzen: is er ondanks alles nog hoop voor minister-president Jan Jambon (N-VA)?

Palmares

Met zijn palmares is in elk geval iets vreemds aan de hand. Je leest veel analyses over hoe sterke Jan verworden is tot slappe Jan. Die zoomen vooral in op zijn klungelige communicatiestijl. In diezelfde artikels moeten de analisten schoorvoetend toegeven dat Jambon zijn dossiers heel goed kent. Hij blijkt ook het vertrouwen van zijn coalitiepartners te genieten. Hij is in staat akkoorden te sluiten. Met andere woorden, bij nader toezien is hij wel een goede minister-president.

Natuurlijk is de stikstofcrisis desastreus voor het imago van Jambon. Daarvan abstractie maken is lastig. Maar als we dat toch doen, dan zien we een Vlaamse regering die al bij al vrij normaal en performant heeft gewerkt. Wat in het regeerakkoord was afgesproken werd ook uitgevoerd: een nieuw burgerschapsdecreet, de jobbonus, de bouwshift, de afschaffing van de opkomstplicht, de Vlaamse canon, het Vlaams Mensenrechteninstituut… Stuk voor stuk maatregelen die controverse veroorzaakten, soms ook in de meerderheid, maar finaal werden ze afgeklopt. Daar komt nog bij dat de Vlaamse overheid als enige haar zaakjes financieel op orde heeft.

Op het beeld van de slechtste Vlaamse regering ooit kan dus wel degelijk veel worden afgedongen. Het klopt ook niet dat dit de eerste Vlaamse bewindsploeg is die feitelijk ten val komt. Maar betekent dat ook dat een Van den Brande-scenario nog mogelijk is voor Jambon ?  

Chronische instabiliteit

Misschien wel. Maar dan moet de Vlaamse regering snel een punt zetten achter deze crisis en overgaan tot de orde van de dag. Of je met dit dossier een MAP'je kan doen door het gewoon even tussen haakjes te plaatsen, weet ik niet. Mogelijk zijn de verkiezingen daarvoor net iets te ver weg. Een wisselmeerderheid, als die al mogelijk is, is vooral een recept voor chronische instabiliteit tot 2024. De beste manier om deze bladzijde om te slaan is finaal een akkoord sluiten.

Uit de geschiedenisles van daarnet valt nog wat te leren. Dat de christendemocraten met hand en tand de belangen van de boeren verdedigen, is van alle tijden. Voor een partij die vooral landelijk sterk staat, is dat gewoonweg een existentiële kwestie. Dat is vandaag nog veel meer het geval dan in 1995. Maar voor de N-VA kan je deze zaak bezwaarlijk existentieel noemen. Mocht het nu gaan over Nederlands op school, of over een herfederalisering van bevoegdheden, dan zou je kunnen zeggen: logisch dat een Vlaams-nationale partij de hakken in het zand zet. Maar stikstof ? Geen enkele groene kiezer zal daarvoor de stap naar de N-VA zetten.

Met andere woorden, de N-VA heeft bij deze crisis veel te verliezen en weinig te winnen. De Vlaamse regering blokkeert, terwijl de federale Vivaldi-coalitie normaal verder regeert (of liever, die schijn kan ophouden). Dat is de echte nachtmerrie voor de N-VA. Voor Jan Jambon kan het toch niet zo moeilijk zijn zijn partij daarvan te overtuigen.