Uitdaging energietransitie ligt niet bij kern- of gascentrales

Het is het jaar 2050. De vraag naar stroom is verdrievoudigd. Al het potentieel van hernieuwbare energie is ingezet. Er is massaal veel flexibiliteit om de schommelende productie te verzoenen met de variërende vraag. Dat ambitieuze plan is de uitdaging van de energietransitie.

De vraag naar stroom zal drastisch toenemen. Dat komt omdat veel fossiele toepassingen vervangen worden door niet-fossiele alternatieven. Vaak is stroom dan een evidente keuze. Auto’s worden elektrisch, verwarming gaat van gas of stookolie naar elektrische warmtepompen, staalproductie schakelt van steenkool naar groene waterstof (hetgeen opgeslagen stroom is). Zelfs als je dat allemaal heel efficiënt doet, betekent dat een stroomgebruik van 300 TWh per jaar (terawattuur, tera staat voor 1 biljoen). Vandaag is dat ‘maar’ pakweg 90 TWh.

Als we echt het onderste uit de kan halen, zal hernieuwbare energie daar heel wat van leveren. Zon kan tot 60 TWh gaan, wind tot 80 TWh (als we ook wat aangrenzende territoriale wateren mogen huren). Maar ook dan zijn we er nog niet, en moeten we kijken naar klassieke centrales die zonder CO₂-uitstoot werken (gedecarboniseerd fossiel, biomassa, nucleair).

Als je die brede basis aan hernieuwbare productie hebt, moet je ook heel wat flexibiliteit voorzien, want vaak zullen zon en wind te veel stroom leveren, vaak te weinig. Die flexibiliteit kan je lokaal inbouwen (met batterijen, waterstof en vraagsturing), maar ook op Europese schaal organiseren en via interconnectie verdelen (opslag in waterbekkens zoals in Coo, maar dan op veel grotere schaal in bijvoorbeeld Noorwegen of Zwitserland).

Dat is de energietransitie in een notendop. Die uitdaging is astronomisch, en zal zoals een revolutie op relatief korte tijd moeten plaatsvinden.

Investeerders staan klaar om aan die uitdaging te beginnen, maar missen een stabiel langetermijnkader. Voor dat kader moet het beleid zorgen. In het verhakkelde België liefst gecoördineerd tussen de verschillende niveaus, want sommige taken zijn federaal (kernenergie, wind op zee, capaciteitsmechanisme, transmissie van stroom op hoogspanning), terwijl andere regionaal zijn (stroomtarieven, wind op land, zonnepanelen, distributie op laagspanning, vergunningen voor centrales).

Misverstanden

Maar er zijn ook hardnekkige misverstanden - veelal gevoed door angst voor verandering of politieke agenda’s - die buitensporig veel aandacht krijgen en de transitie belemmeren.

Een eerste misverstand komt van de kernuitstap. Laten we duidelijk wezen: zowel het sluiten als het openhouden van wat kerncentrales lost het probleem niet op. Doel 4 en Tihange 3 leveren in het beste geval 15 TWh per jaar. In 2050 staan ze er zelfs helemaal niet meer. Een permanente oplossing bieden die kerncentrales niet, en het tijdelijke soelaas dat ze kunnen bieden is klein in het grote geheel (herinner u de 300 TWh).

Daarom heb ik de kernuitstap - in een plat populistische bui, en tot ergernis van nucleaire supporters - wel eens ‘gerommel in de marge’ genoemd. Daarom komt er vanwege experts vaak weerstand tegen de levensduurverlenging. Niet omdat die centrales ‘slecht’ zouden zijn, maar omdat ze open houden het kwalijke waanbeeld voedt dat daarmee het probleem is opgelost. Not. Not even close.

Tijdelijk middel

Een tweede misverstand betreft de gascentrales. Laten we ook hier duidelijk wezen: het bouwen van gascentrales is niet wenselijk en lost het probleem niet op. Die gascentrales zijn een tijdelijk middel in de transitie, geen doel. Ze dienen niet om de kerncentrales te vervangen, maar om de transitie in goede banen te leiden omdat ze relatief snel gebouwd en flexibel ingezet kunnen worden. Het al dan niet openhouden van twee kerncentrales verandert ook weinig aan de nood aan gascentrales.

Over naar het beleid dus. Ik ben hoopvol bij de start van de frisse federale ploeg. Ik proef daar de drive om te werken aan een langetermijnvisie en om voor een solide beleidskader te zorgen. Ik voel de wil om over het kortetermijngeneuzel heen te stappen om aan het groter geheel te werken. Ik wens iedereen veel succes in het uitwerken van een beleidskader en een constructieve samenwerking met alle partners. Ik ben hoopvol.

Kris Voorspools

Zaakvoerder 70GigaWatt Consulting