Beste Wetstraat, het Schumanplein ligt in uw ­verlengde

Door Steven Van Hecke, docent Europese en vergelijkende politiek aan de KU Leuven en de KU Leuven Kulak

Ze bestaan, studenten die examen afleggen in de tweede zittijd en een prachtig resultaat neerzetten maar ze zijn - helaas - veeleer zeldzaam. Schoonheidsprijzen worden doorgaans eerder op het jaar uitgedeeld. Het Schumanplein lijkt geen uitzondering op deze regel. De Wetstraat evenmin. Nadat de staatshoofden en regeringsleiders er bij aanvang van de zomervakantie onderling niet uitraakten, kochten ze zichzelf wat tijd en verzamelden afgelopen weekend in het Justus Lipsiusgebouw om te doen waar ze voordien niet in geslaagd waren: een nieuwe voorzitter van de Europese Raad en een nieuwe Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid aan te duiden.

Als opvolger van Herman Van Rompuy kwamen de chefs van de lidstaten uiteindelijk bij de Poolse premier Donald Tusk. En Catherine Ashton mag plaats ruimen voor de Italiaanse minister van buitenlandse zaken Federica Mogherini. De argumenten zijn bekend: de Europese Raad zocht een evenwicht op vlak van gender, geografie en politieke families en het komt sommigen blijkbaar goed uit dat de een tot de Ruslandcritici en de ander tot de Ruslandvrienden wordt gerekend. Bovendien gold voor de een dat het een mooie symbolische geste was dat, 25 jaar na de val van het Ijzeren Gordijn, eindelijk iemand uit Centraal- en Oost-Europa een toppositie in de wacht zou slepen. Voor de ander gold dit duidelijk niet want Italië levert met Mario Draghi reeds één van de absolute sleutelfiguren binnen de EU. Ook op vlak van ervaring is het contrast groot, vandaar wellicht de lauwe reacties op de twee topbenoemingen. Tusk is een van de oudgedienden van de Europese Raad terwijl Mogherini pas sinds begin dit jaar aan het hoofd staat van de Italiaanse diplomatie.

Maar de zoektocht naar een socialistische vrouw die buitenlandse zaken onder haar hoede kon nemen, leidde blijkbaar onvermijdelijk naar Rome. De Italiaanse premier Matteo Renzi drong daar sinds zijn eclatante overwinning bij de Europese verkiezingen sterk op aan. Hij slaagde er ook in zijn socialistische collega’s achter haar kandidatuur te schragen. En bovenal tikte de klok. Niet zozeer voor de nieuwe Europese president want die moet pas op 1 december aantreden maar wel omdat de nieuwe Hoge Vertegenwoordiger ook lid is van de Europese Commissie en zonder die benoeming kersvers voorzitter Jean-Claude Juncker zijn college niet kan samenstellen. Nu de Italiaanse commissaris haar portefeuille kent, kan Juncker de overige bevoegdheden verdelen over de resterende 26 commissarissen.

Om de puzzel helemaal compleet te maken, moet uiteraard ook België een kandidaat voordragen. Dat een nieuwe Commissievoorzitter een lidstaat op een weinig verbloemende manier de levieten leest is ongezien, maar het is eveneens ongezien dat België – dat zich graag voorstelt aan een voorbeeldige leerling – verschillende deadlines aan zijn laars heeft gelapt. Een land dat de betrokken instellingen huisvest, prat gaat op zijn pro-Europese houding en waarvan de interne posities, hoe complex ook, nauwelijks zijn gewijzigd de voorbije weken, heeft met dit beschamend schouwspel niemand lessen te geven. De reacties waren nochtans hooghartig, alsof Europa maar op België moet wachten. Het doet een beetje denken aan het najaar van 2012 toen België niet tijdig zijn begroting kon indienen bij de Europese Commissieomdat… de gemeenteraadsverkiezingen in de weg zatten. Tja.

De Wetstraat onderschat duidelijk het belang van een stevige portefeuille in de nieuwe Europese Commissie. Met het wegvallen van Herman Van Rompuy en het toegenomen belang van de nieuwe lidstaten – waar Tusk zijn benoeming heeft aan te danken – zou het zeer onverstandig zijn om zich omwille van louter binnenlandse redenen – zeg maar de politique politicienne – te laten wegdringen uit het machtscentrum van Europa. Want men moet niet naïef zijn. In een Commissie van 28 leden weegt niet iedereen even zwaar. Als iemand dan kans maakt om een sterke economische portefeuille in de wacht te slepen, dan kan dit toch alleen in het voordeel zijn van een regeringscoalitie die België een nieuwe economische koers wil doen varen? Het klinkt veleer als een valse start om op zo’n cruciaal moment het signaal geven dat het Schumanplein niet in het verlengde van de Wetstraat ligt.