De vele tentakels van kruitvat Cyprus

Door Karel Lannoo, CEO van de denktank Center for European Policy Studies (CEPS)

Wat tot voor een week nauwelijks aandacht kreeg in de internationale media, met uitzondering van de Duitse, breidt zich nu in alle richtingen uit, met moeilijk te voorziene gevolgen. Cyprus is financieel gezien niet systemisch voor de eurozone, met een bbp van zowat 18 miljard euro , maar politiek wel. Een beslissing in verband met Cyprus kan gevaarlijke precedenten scheppen, en doet weer het doembeeld van het uiteenvallen van de eurozone opduiken. Maar de Cyprus kwestie heeft bredere tentakels als belastingsparadijs van Russische fortuinen, naar Turkije en de onopgeloste splitsing van het eiland, en via de strategische positie in het midden-oosten, naast andere brandhaarden.

Met de beslissing om ook deposito’s onder de 100,000 euro wat af te romen, hoe dit dan ook was verpakt, toonde de eurogroep aan de gehele EU bevolking dat zelfs het garantiestelsel voor deposito’s niet veilig is. Anderzijds is de bescherming van spaarders boven die limiet, zelfs met een relatief kleine taks, nergens vereist, wat laat vermoeden dat andere motieven een rol spelen. Depositobescherming is er voor de kleine spaarder, en een royale bescherming boven dat bedrag stimuleert wat men in financieel toezicht juist wil vermijden , ‘moral hazard’ of het uithollen van marktprincipes. Als zelfs in Cyprus een bank te groot is om failliet te gaan, waar is ze het dan niet? En ondertussen blijven we maar miljarden in het financieel systeem pompen (nu reeds zo’n 13,5% van het bbp van de EU) en hopen we dat de economie aantrekt

ECB beschermen

Het vermoeden is dat de grote spaartegoeden werden beschermd om de ECB te beschermen, die veel leningen van Cypriotische banken als onderpand kreeg voor liquiditeit. En die leningen werden misschien gegeven door die banken in ruil voor deposito’s als onderpand. In ruil voor niet-belaste hoogrentende deposito’s gaven die banken leningen waarvan de rente in kosten werden gebracht, en waarvoor misschien rentesubsidies werden ontvangen, een techniek die ook lang tussen België en Luxemburg in voege was. Als die deposito’s dan nog aan rijke Russen toebehoren, zou de EU daarenboven omwille van politieke redenen met miljarden EU belastingsgelden deze Russische spaarders laten vrijuit gaan met euro’s.

De Russische relatie knelt ook wat verder dan Cyprus, in Syrië, waar de EU haar wapenembargo wil opgeven om de rebellen te helpen, terwijl Rusland achter Assad blijft staan. En de openbaring van al die affaires in Cyprus zal de relatie met de Turks-Cyprioten, en Turkije, niet verbeteren. Nu met de lidmaatschapsonderhandelingen juist heropgestart zijn, is het moeilijk bij Turkije aan te dringen op het omzetten van Europese regels, terwijl die voor Cyprus juist heel rekbaar blijken.

De ongelukkige beslissing over Cyprus toont één zaak heel duidelijk, het bestuur van de Eurogroep moet worden opengetrokken met volledige openheid van bestuur en betrokkenheid van alle instellingen. Vandaag is de Eurogroep zeer machtig, maar formeel is dit geen Europese instelling. Naar buiten toe is daar nauwelijks iets over geweten – ze is zowat ‘offshore’ – noch is er een duidelijke structuur voor parlementaire controle. Het feit dat de EU Commissie niet op voorhand geïnformeerd was over voorgestelde ‘bail-out’ van Cyprus zegt voldoende.