De verkoop van Fortis, twee keer met het mes op de keel

Door Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom Itinera Institute

In het najaar van 2008 verkocht de regering-Leterme driekwart van Fortis Bank België aan het Franse BNP Paribas. Nu verkoopt de regering-Di Rupo ook het resterende kwart voor een bedrag van 3,25 miljard euro.

Er zijn enkele parallellen tussen de interventies toen en die van nu. Allebei gebeuren ze met het mes op de keel. Destijds was er de bankencrisis en het feit dat de Belgen overklast werden door een leger Franse technocraten. Vandaag moet België onder druk van de Europese Commissie in zijn voorraadkast op zoek naar verkoopbare bezittingen, kwestie van de overheidsschuld onder 100 procent van het Belgische bruto binnenlands product (bbp) te brengen.

De waarheid is uiteraard dat we bijna door onze voorraad kroonjuwelen heen zitten. In internationale vergelijkingen van overheidsbezittingen bengelt ons land dan ook helemaal onderaan. De gevolgen van jarenlange ‘eenmalige maatregelen’ om de begrotingen op te smukken.

Moederbedrijf

Achter de verkoop woensdag van het overheidsbelang in BNP Paribas Fortis moeten dan ook geen grote strategische overwegingen gezocht worden Tot voor kort gingen er nog stemmen op om eerder de aandelen op het niveau van het moederbedrijf BNP Paribas te verkopen. Daar viel echter nogal wat tegenin te brengen. Op het vlak van het filiaal zat de Belgische staat met zijn 25 procent toch met een irrelevante minderheidspositie tegenover de Fransen met hun 75 procent.

Op het niveau van de Franse moeder is de Belgische aandelenpositie van meer dan 10 procent een van de sterkhouders, voor zolang het duurt. Dat vandaag betreurd wordt dat het beslissingscentrum steeds meer uit ons land verdwijnt, is weliswaar terecht, maar het genadeschot viel eigenlijk al in 2008. Men moet nu dus niet veinzen verrast te zijn bij de vaststelling dat de Franse staat de Franse banken feitelijk als zijn verlengstuk beschouwt.

Debat

Misschien nog het sprekendst is dat pas gisteren, na de mededeling over de verkoop, een debat over de Belgische strategie plaatsvindt. Is de verkoop misschien net daarom vanzelfsprekend: omdat de Belgische politiek niet in staat blijkt een noemenswaardige strategie te ontwikkelen voor bankbeheer?

Dat brengt ons echter bij de vraag of het dan nog wel zin heeft het aandeel op het niveau van het moederbedrijf BNP Paribas aan te houden. Daar mag het parlement dan ook eens een reflectie aan wijden, en deze keer misschien vóór het kalf verdronken is.

Het argument duikt op dat de Fortispositie van de hand gedaan kon worden omdat daarop een meerwaarde geboekt kon worden, in tegenstelling tot het aandeel in BNP Paribas. Dat is eigenlijk erg beschamend. Dergelijke aandelenposities moeten financieel-strategisch bekeken worden, niet vanuit optisch gezichtsbedrog. In de politiek is perceptie natuurlijk vaak belangrijker dan de werkelijkheid, maar nu gaat het over echt véél geld.

De wereld is sinds 2008 veranderd, dus moet het aandeel nu bekeken worden op basis van de fundamenten van vandaag. Overigens is de waardering van de transactie in vergelijking met de actuele referentiepunten niet zo genereus als men wel wil doen uitschijnen. Inzake de prijs tegenover de boekwaarde gaan vergelijkbare aandelenposities tegen tientallen procenten meer van de hand. Dat maakt toch al snel een verschil van vele honderden miljoenen euro’s.

Kostendruk

Het kan niet uitgesloten worden dat de Belgische politiek misschien ook rekening heeft gehouden met de kostendruk die ongetwijfeld nog aanleiding zal geven tot belangrijke saneringen bij de Belgische banken. Veel banken hebben zich na hun nogal eens faliekant afgelopen buitenlandse avonturen teruggeplooid op de Belgische thuismarkt. Daardoor zijn de Belgische banken overgedimensioneerd tegenover de schaal van de markt. Wanneer de komende jaren beslist moet worden over heikele zaken als het aantal bankkantoren en het personeel, zal de politiek mogelijk opgelucht zijn dat ze op kritische vragen kan antwoorden dat ze niet meer participeert in het aandelenkapitaal.

Ex-premier Yves Leterme verklaarde dat de verkoop van BNP Paribas Fortis een illustratie is van het feit dat de bankencrisis ons land veel geld kan opbrengen. Vanuit Parijs, waar Leterme tegenwoordig bij de OESO werkt, lijken de dingen natuurlijk anders dan hier in België.