Europa wil forse schijnwerpers op schaduwbankieren

Door Saïd El Khadraoui, Europees parlementslid (sp.a) en rapporteur schaduwbankieren in het Europees parlement.

Er wordt soms meewarig gedaan over de aanpak van de financiële crisis door de Europese Unie. Het klopt dat Europa met zijn scherp bezuinigingsbeleid en zijn weigering om ook de sociale en fiscale spelregels in de Unie te harmoniseren een ideologisch liberale koers vaart die de overheden tracht te ontvetten en systematisch knaagt aan het sociale vangnet. Maar het moet ook gezegd worden dat sinds het ontstaan van de crisis de Unie de grootste hervorming van de financiële sector ooit heeft doorgevoerd. De Unie heeft vooral gewerkt aan het vermijden of drastisch inperken van de onverantwoordelijke risico’s die de banken de afgelopen jaren hebben genomen, door de sector strenger te reguleren. Dat werk is nog lang niet afgerond.

Een van die merkwaardige tentakels van de financiële octopus is het schaduwbankieren. Financiële transacties die, zoals de naam doet vermoeden, zich in het duistere, nauwelijks gereguleerde spectrum van de financiële sector afspelen. Schaduwbanken verrichten bankachtige activiteiten, maar zijn niet gehouden aan de regulering van ‘gewone’ banken. Virtuele geldstromen worden er verpakt, opgesplitst, doorverkocht, gewisseld en herverpakt tot niemand nog weet hoeveel geld wie nu van wie nog moet en of dat geld er in werkelijkheid nog is. Zo’n ongereguleerde schaduwmarkt blijft een tikkende tijdbom onder ons financieel-economisch stelsel.

Blootstelling

Schaduwbanken hadden een gigantisch aandeel in het ontstaan van de crisis. Volgens de Financial Stability Board steeg de omvang van het schaduwbankieren tussen 2002 en 2007 - de vooravond van de crash - van 26.000 miljard dollar naar maar liefst 67.000 miljard dollar, bijna een verdrievoudiging en maar liefst 111 procent van het wereldwijde bbp. Ook in ons land waren de exotische blootstellingen van Fortis en Dexia in schaduwbankactiviteiten in 2008 goed voor een gezamenlijk verlies van meer dan 10 miljard euro.

Het zou echter verkeerd zijn het hele systeem van schaduwbankieren maar meteen in de prullenmand te gooien. Schaduwbanken zorgen ervoor dat er liquide middelen ter beschikking komen, cash geld dat bedrijven nodig hebben om te kunnen investeren. Bovendien kunnen ze ook de risico’s spreiden omdat ze extra instrumenten aanreiken om geld te beheren. Maar terwijl ze de risico’s spreiden over allerlei complexe en exotische financiële transacties, riskeren ze meteen een systeemrisico van jewelste te creëren.

Het is dus uiterst belangrijk een helder licht te laten schijnen in de schaduw via duidelijke spelregels en het verzamelen van glasheldere gegevens. Dat is wat ik als rapporteur over het dossier inzake schaduwbankieren in het Europees parlement heb trachten te bepleiten.

Gevaarlijke wateren

De voorstellen van de Europese Commissie en het Financial Stability Board lijken nu ook in die richting te gaan. De Commissie lanceert vandaag een stappenplan om de schaduwbanken strenger te reguleren. Zoals ook het parlement heeft voorgesteld, wil ze alvast meer financiële data over risicotransacties inwinnen, zodat geweten is wie hoeveel moet aan wie. Ook moet duidelijk worden hoe diep een bank zich in gevaarlijke wateren heeft begeven.

Verder zal ook de effectiseringsmarkt strikter gereguleerd worden en zal het aantal keer dat een effect kan verpakt worden, ingeperkt worden om te verhinderen dat kopers op de duur niet meer weten welke waarde de inhoud van een ‘pakje’ heeft. Bovendien zullen er waarderingsstandaarden opgesteld worden voor de effecten die in pand worden gegeven, zodat duidelijker wordt hoe effecten gewaardeerd moeten worden.

Haircut

Opvallender nog is dat de Commissie en de Financial Stability Board de handel in effecten veel strenger willen reguleren. Op effecten die als onderpand worden gegeven voor een kortetermijnlening zal wellicht automatisch een haircut van 0,5 procent worden doorgevoerd. In mensentaal: om te anticiperen op een mogelijke waardedaling van een effect, dat het effect kan herleiden tot rommel, wordt op voorhand al aangegeven dat het effect in waarde kan dalen. Dat moet handelaren aanzetten tot voorzichtigheid. Het aantal keren dat effecten achtereenvolgend mogen ‘uitgeleend’ worden zal beperkt worden om het ontstaan van kredietbubbels te voorkomen.

Geldmarktfondsen

De Commissie lanceert ook een concreet wetgevend voorstel inzake de geldmarktfondsen, kortetermijnfinanciers voor zowel financiële instellingen, bedrijven als overheden. Omdat investeringen in kortetermijnpapier gevoelig zijn voor waardeschommelingen ontstaat er ook een risico op een run op deze geldmarktfondsen. Het voorstel tot Europese wetgeving wil daarom de liquiditeitsvereisten van de geldmarktfondsen verhogen, duidelijke en geharmoniseerde waarderingsregels vastleggen voor de activa waarin geïnvesteerd wordt en investeringen beperken tot kwaliteitsvolle activa. Bovendien mogen fondsenbeheerders en investeerders zich niet meer baseren op ratings van externe kredietbeoordelaars.

Hoewel de financiële sector liever Monopoly speelt zonder spelregels en dus niet staat te springen om gereguleerd te worden, zullen deze voorstellen de sector alvast veiliger maken. Regulering biedt ook belangrijke opportuniteiten voor onze bedrijven, vooral de Europese kmo’s die vaak een beroep doen op een klassieke bankfinanciering, maar merken dat banken niet happig zijn om geld ter beschikking te stellen.

Een goed gereguleerde schaduwbanksector diversifieert de financiering van de economie en dat is een goede zaak. Voorwaarde om middelen op te halen via schaduwbanken is dat systeemrisico’s vermeden worden. De nieuwe voorstellen van de Commissie en de Financial Stability Board zijn alvast een stevige stap in de richting van een meer duurzame financiering van onze economie.