Franstaligen blijven uitblinken in veto-federalisme

Door Bart Maddens, politicoloog aan de KU Leuven

Sinds de verkiezingen van 25 mei zitten de flaminganten op een roetsjbaan. Vliegensvlug naar omhoog en weer naar omlaag, van depressie naar euforie. Eerst was er de ontgoocheling omdat de N-VA niet incontournable was en er op alle niveaus een tripartite gevormd kon worden. Maar na anderhalve week sloeg de depressie om in euforie toen de PS leek te kiezen voor het confederale scenario van de N-VA en voorrang gaf aan de vorming van de deelregeringen. En zie, ineens werd in de media de geboorte van het confederale België uitgeroepen.

Groot was dan ook de verrassing, niet het minst bij de N-VA, dat het cdH op federaal niveau doodleuk deed alsof er niets was gebeurd. Even leek het alsof de PS en het cdH het echt meenden toen ze - onder het hoongelach van de journalisten - verklaarden dat de Waalse en federale regeringsvorming volledig los stonden van elkaar. Paul Magnette en Elio Di Rupo zongen ineens de lof van de federale logica: het is normaal dat er in de deelstaten andere coalities gevormd worden dan federaal. En heel even leek het erop dat die logica nog werkte ook. Want met de uiterst gematigde nota van De Wever stond niets een centrum-rechtse federale regering met het cdH in de weg.

Maar voor de flaminganten was de nota De Wever wel een koude douche. Het communautaire leek vrij radicaal van tafel te worden geveegd. Institutionele hervormingen zijn niet aan de orde tijdens de komende legislatuur. Het fameuze A4-tje van Ben Weyts (waarop een aantal principes over een nieuwe hervorming moesten worden neergepend) zou dus vijf jaar lang blanco blijven. Er is in de nota zelfs niet voorzien in een communautaire fopspeen, zoals een commissie staatshervorming in de Senaat. De flaminganten moeten er blindelings op vertrouwen dat vijf jaar min of meer centrum-rechts beleid de Franstalige socialisten zal omtoveren tot overtuigde confederalisten.

Voor een depressieve bui was er dit keer echter amper de tijd. Het bevrijdende ‘non’ van het cdH kwam er vliegensvlug. En van de weeromstuit zitten we weer in het confederale model. Het federale België blijkt dan toch vierkant te draaien. Alles wijst erop dat de PS en het cdH zich wel degelijk aan elkaar hebben vastgeklonken en dat ze gewoon een flauw toneeltje hebben opgevoerd. Ze volgen perfect de confederale strategie die Bart De Wever vóór de verkiezingen propageerde. Eerst vormen ze een regionale as en die gebruiken ze dan als hefboom om de federale regeringsvorming naar hun hand te zetten.

Eenrichtingsverkeer

Alleen blijkt dat confederalisme eenrichtingsverkeer. Een evenwichtige confederale regeringsvorming zou moeten uitmonden in een afspiegelingsregering van N-VA-CD&V enerzijds en PS-het cdH anderzijds. Dat zou dan een federale regering zijn die in de praktijk wordt aangestuurd door de deelstaten. Maar tijdens het weekend is gebleken dat de PS onder geen beding wil regeren met de vermaledijde N-VA en nu openlijk aanstuurt op een federale tripartite. Het ‘confederalisme’ van de PS dient dus vooral om de eigen machtspositie veilig te stellen en de winnaar van de Vlaamse verkiezingen buitenspel te plaatsen. Dat is opnieuw het veto-confederalisme waar de Franstaligen al zo lang in uitblinken.

De kans lijkt klein dat Di Rupo zijn slag zal thuishalen. Maar wat vandaag onvoorstelbaar is kan uiteindelijk toch werkelijkheid worden, als er maar genoeg tijd overheen gaat. Een federale regering zonder de N-VA? De CD&V die de N-VA opzij schuift in de Vlaamse regering en vervangt door de Open VLD en de sp.a? De PS die de MR binnenhaalt in de Waalse en Brusselse regering en het FDF eruit kegelt?

Dat alles lijkt vandaag onwaarschijnlijk Maar tot en met het voorjaar van 2011 was het ook ondenkbaar dat de CD&V zonder de N-VA in een federale regering zou stappen, of dat de MR het FDF zou laten vallen. Net zoals de meeste waarnemers in januari 1988 niet geloofden dat de socialisten nog zouden kunnen inbreken in de Vlaamse regering, nadat de voorzitters van CVP en PVV met veel poeha hadden aangekondigd dat ze samen een centrum-rechtse coalitie zouden vormen.

In al die gevallen is het onvoorstelbare toch gebeurd. En achteraf beschouwd vinden we dat altijd logisch, ook al werd het door (bijna) niemand voorspeld. Zo blijft de politiek, net als een goede fictiereeks, ongemeen spannend : een roetsjbaan, inderdaad, vol onverwachte wendingen. En dat een hele zomer lang. Waarom dan nog op vakantie gaan ?