Misbruik de zaak-Martin niet om vervroegde vrijlating af te schrijven

Door Raf Jespers, advocaat bij Progress Lawyers Network.

Michelle Martin werd veroordeeld tot dertig jaar gevangenisstraf. Nu ze er 16 van heeft uitgezeten, beslist de strafuitvoeringsrechtbank dat ze onder voorwaarden mag vrijkomen.

Ik begrijp de verontwaardiging van de Dutroux-slachtoffers en hun familieleden. De juryleden in Aarlen vonden de rol van Martin - vooral bij de dood van Julie en Mélissa - doorslaggevend. Zelfs toen Dutroux in de gevangenis zat, ondernam ze niet de minste poging om de ouders van de kinderen of de politie te waarschuwen. Zij had het leven van de kinderen eenvoudig kunnen redden, maar deed het niet. Zo iemand na de helft van de straf vrijlaten, stuit terecht op onbegrip.

Maar er is meer. Er wordt nu gezegd dat Martin spijt heeft en een ander mens zou zijn geworden. De vraag is hoe welgemeend die spijt is. Wie het assisenproces acht jaar geleden heeft gevolgd, herinnert zich dat Martin nooit heeft opgebiecht wat ze wist, in haar verklaringen een loopje nam met de werkelijkheid en een onwaarschijnlijke versie van de feiten gaf.

Die houding staat ook nu haar voorwaardelijke vrijlating in de weg. Vooral omdat de slachtoffers en hun familie daardoor nooit volledige klaarheid hebben gekregen over de gebeurtenissen en de rol van alle betrokkenen. Martin zou open kaart kunnen spelen en zo oprechte spijt betuigen. Zo’n houding zou ook een steun zijn voor de slachtoffers.

Ook het feit dat sommige ouders van slachtoffers nog steeds op een schadevergoeding wachten en geen inzage kregen in de details van de beslissing van vrijlating, wekt terecht boosheid.

Fabel

Los van die concrete discussie wil ik ook ingaan op de principiële kant van het debat. Vervroegde vrijlating moet kunnen. De huidige wettelijke regeling is goed en moet niet worden verstrengd. In de zaak- Martin draait de discussie om de concrete invulling van die wetgeving, niet om de wetgeving zelf.

Het is overigens een fabel dat veroordeelden snel vervroegd vrijkomen. De meeste gevangenen ondergaan een groot deel van hun straf. Volgens cijfers van de Brusselse stafhouder zijn de straffen nu veel langer dan vroeger: in 25 jaar tijd is het aantal celstraffen van meer dan vijf jaar vertienvoudigd en het aantal celstraffen tussen drie en vijf jaar verdrievoudigd.

Er heerst dus een repressiever klimaat, niet alleen bij de publieke opinie maar ook in de rechtbanken. In landen waar de voorwaardelijke invrijheidsstelling niet bestaat, zijn de straffen bij vergelijkbare misdrijven trouwens beduidend korter dan in België.

Sommige politieke partijen maken nu misbruik van de Martin-affaire om de vervroegde invrijheidsstelling onmogelijk te maken of de wetgeving nog te verstrengen. Ik ben voor geen van die voorstellen. De kans op vervroegde vrijlating heeft nu voor gevolg dat de gevangenen op zoek gaan naar werk en huisvesting tijdens hun detentie, en dat zij zo hun herintegratie in de maatschappij voorbereiden. Anders maken ze geen kans op die vrijlating. Vraag maar aan cipiers welk gunstig effect een mogelijke vervroegde vrijlating heeft op het gedrag van de gevangenen. Zonder dat perspectief zou de toestand in gevangenissen nog moeilijker worden.

Balans

In sommige staten in de Verenigde Staten werd in de jaren tachtig zo’n systeem van ‘straf tot de laatste dag’ ingevoerd. Maar omdat werd vastgesteld dat het systeem geen effect had op de onveiligheid, kwam men erop terug.

Laat de Martin-affaire dan ook geen aanleiding zijn om het kind met het badwater weg te gooien. Het systeem van vervroegde invrijheidsstelling via de strafuitvoeringsrechtbanken is goed. Het laat in het algemeen een correcte balans toe tussen de belangen van de slachtoffers en de maatschappij enerzijds en de noodzaak van reïntegratie van de daders anderzijds. Want vrijkomen doen ze ooit toch.