Politiek gaat het van kwaad naar erger in Franstalig België

Door Vincent Laborderie, politicoloog aan de UCL

De slechte relaties tussen de Franstalige onderhandelaars was een van de redenen van het mislukken van de vorming van een oranje-blauwe coalitie van liberalen en christendemocraten in 2007. De reportage in het RTBF-programma Question à la Une gisterenavond toont ons dat het met de nieuwe politieke generatie niet veel beter is dan in 2007.

Twee elementen vallen op. De vijandigheid tussen de socialisten van de PS en de liberalen van MR - en dan vooral tussen Paul Magnette en Charles Michel - heeft tijdens de campagne ongekende hoogten bereikt. De twee noemden elkaar een leugenaar en Magnette vermaakte op de 1 mei-viering in Charleroi de militanten met een imitatie van Michel.

Het tweede element is dat de oorsprong van de onverkwikkelijke historie in feite ligt bij de beslissing van de PS en het cdH om hun allianties in Brussel en Wallonië te hernieuwen en de MR daarbij in de oppositie te laten. Minder de beslissing zelf dan de manier waarop ze is genomen en aangekondigd heeft menig waarnemer met verstomming geslagen en de MR geschokt. Alles gebeurde achter hun rug, en zo snel dat er een electoraal voorakkoord tussen PS en cdH achter vermoed werd. Plots zat de MR in de rol van ongelukkige, naïeve gedupeerde. De keuze van de Franstalige liberalen voor een Zweedse coalitie was slechts het logische gevolg van die vernedering. Na het ‘non’ van cdH-voorzitter Benoît Lutgen had de MR slechts de keuze om alleen naar de federale regering te trekken, dan wel zich nog wat meer te laten vernederen door de PS-cdH-bondgenoten mee aan tafel te laten aanschuiven.

Herschikking

Het zou echter fout zijn om alle gebeurtenissen te herleiden tot personenkwesties. Het fundamentele element lijkt mij de herschikking van de machtsverhoudingen in Wallonië en de verschillende lezing van de verkiezingsresultaten van 25 mei. Elke partij beschouwt zich als de winnaar van de verkiezingen en zowel de PS als de MR schermen met een gebrek aan democratische legitimiteit mocht er een regering zonder hen worden gevormd. Voor Charles Michel kwam de uitsluiting van de MR in Brussel en Wallonië neer op een ‘ontkenning van de democratie’, terwijl de PS wees op het gebrek aan Franstalige vertegenwoordiging voor de federale regering.

Het resultaat van deze haat van kwaad naar erger is dat we met een onuitgegeven toestand zitten. Een situatie van die aard dat ze de politieke dynamiek in Franstalig België danig kan wijzigen. Voor het eerst in de Belgische geschiedenis is een regionale meerderheid immers precies het omgekeerde van de federale regering, met geen enkele partij die er op alle niveaus bij is om verbanden te smeden.

Aanhangsel

Deze situatie kan de Belgische compromiscultuur onderuit halen en het einde inluiden van de al met al milde manier van oppositie voeren in Franstalig België tot nog toe. Die oppositie belooft immers keihard te zijn op alle machtsniveaus tussen de MR enerzijds en het blok PS-cdH anderzijds. Gestructureerd rond een links-rechts-tegenstelling zou die nieuwe dynamiek sterk doen denken aan het politieke landschap in Frankrijk. Logisch bekeken zou die polarisering de PS en de MR electoraal moeten opbrengen. Het cdH daarentegen zal heel wat moeite hebben om zich politiek in stand te houden en om te tonen dat de partij nog iets anders kan zijn dan een aanhangsel van de PS. Voor de troepen van Benoît Lutgen dreigen de volgende vijf jaar heel lang te worden.

Naast haar invloed op het lot van de politieke partijen vormt de nieuwe polarisering ook een bedreiging voor de goede werking van België en voor de stabiliteit van de legislatuur. De zesde staatshervorming, geconcipieerd in de geest van het samenwerkingsfederalisme, veronderstelt een dialoog en een goede verstandhouding tussen de verschillende machtsniveaus. Aangezien ze er niet bij zijn op het federale niveau, hebben de PS en het cdH er weinig belang bij om zich constructief op te stellen, tenzij dan vanuit de wens om het federale België te zien blijven functioneren.