Een poging tot onderscheid

Door Louis Verbeke, erevoorzitter Vlerick Business School

De westerse democratieën hebben een andere relatie met de joodse en christelijke godsdiensten dan met de islam. In een opinie van maart dit jaar (‘Waar de leugen regeert’) schreef ik dat dit te maken heeft met het feit dat de islam in tegenstelling tot de twee eerste monotheïsmen (nog) niet ‘verslagen’ was op het vlak van regelgeving, en dat de achterliggende ideologie (niet de mensen) moet bestreden worden. Al had het woord ‘temmen’ wellicht beter mijn intentie uitgedrukt dan ‘verslaan’ (zie onder meer ‘Taming the Gods; Religion and Democracy on Three Continents’, Ian Buruma, 2012).

Dat temmen bestaat er uiteraard in de beleving van de geloofsbeginselen ondergeschikt te maken, in essentie aan ‘onze’ mensenrechten (de universele en Europese, niet de afwijkende versies zoals de Verklaring van Caïro).

Waarom hebben islamitische migranten het zoveel moeilijker zich te integreren of weigeren ze (steeds meer) die integratie? De gevolgen zijn ons bekend: er ontstaat een nieuwe religieus gedefinieerde onderklasse waaruit extreme groeperingen (al dan niet gewelddadige) vlot kunnen rekruteren. Migratie wekt antigevoelens op. Groter economisch succes van een groep tegenover een ander wekt jaloezie, dat weten we. Maar vergeleken met Ieren, Polen, Portugezen of Italianen is de weerstand aan beide kanten van de migratiebarrière veel groter. Dat is uitgebreid gedocumenteerd. Enkel de orthodoxe joden drukken met evenveel vertoon en in zo’n grote mate hun integratieweigering collectief uit in hun kledij.

Haatliteratuur en stroopliteratuur

Hoe verschilt de islam van de twee andere grote monotheïsmen? Er is natuurlijk een ‘haatliteratuur’ die je wil mijden. Er is ook een misselijk makende ‘stroopliteratuur' van al dan niet islamitische geleerden die het licht van de zon ontkennen en stellen dat de islam ‘tot vrede noopt’. Wij, en de vluchtende moslims, weten wel beter. Er zijn overigens veel meer terreurslachtoffers van islamitische dan van westerse komaf.

Mustafa Akyol, een gelovige en praktiserende Turkse journalist, schreef op 3 februari een opinie in de New York Times, ‘How Politics Has Poisoned Islam’. Een gerespecteerde columnist van een gerespecteerde krant. Zijn stelling komt erop neer dat waar de vroegchristelijke conflicten en moordpartijen gingen over theologie, die binnen de islam gingen over wie de baas zou zijn, en dat al van sinds de weduwe van Mohammed 1.300 jaar geleden oorlog voerde met diens schoonzoon. Duizenden stierven in oorlogen die aanleiding gaven tot conflicten tussen soennieten en sjiieten die vandaag nog het Midden-Oosten beheersen, en tussen Perzen, Turken, Arabieren, Koerden en andere volkeren .

Kalief

‘Het traditionele moslimgedachtengoed is een inherent deel van de religies’, stelt Akyol. Dat gaat veel verder dan de traditionele analyse van de scheiding tussen ‘kerk en staat’. Het gevolg is volgens Akyol een onvermijdelijke autoritaire politieke traditie: het aanvaarden van de bevelen van de kalief is een religieuze verplichting en politieke oppositie is ‘per se’ zondig. Het IS van vandaag wil gewoon het vacuüm vullen dat het Ottomaanse kalifaat achterliet bij de invoering van de Turkse republiek na de Eerste Wereldoorlog. Allicht is dat vacuüm ook inspirerend voor president Erdogan.

Religie is dus een systeem dat ‘God’ heeft opgelegd om de mensen te besturen op alle vlakken. Wetten en reglementen staan in de Koran en dat bestuurlijk gebeuren is mee de essentie van het geloof. Zelfs in meer christelijke tijden bestreek het kerkelijk recht het menselijk gedrag in veel mindere mate.

Een treffend voorbeeld van hoe diep dit verschil reikt, schrijft Akyol in een artikel van 23 september vorig jaar: ‘Islam’s Tragic Fatalism’. Jaarlijks sterven vele, soms duizenden, pelgrims tijdens de hadj (de pelgrimstocht naar Mekka). De Saoedische koning beriep zich herhaaldelijk op de wil van Allah die het menselijk lot bepaalt. Erdogan deed hetzelfde bij trein- of mijnongevallen. Zelfs het concept van aansprakelijkheid voor de eigen fout wordt religieus bepaald. Het had zelfs voor gevolg dat Turkije pas in 2015, 20 jaar na datum, de internationale veiligheidsnormering zou aanvaarden. Voor alle duidelijkheid, ook vele moslimdenkers stellen dat de beweerdelijke goddelijke wil niets anders is dan een dekmantel voor onverantwoordelijkheid en intellectuele luiheid. Die moslims zijn, historisch, ketters.

Mag ik opmerken dat al die conflicten niets te maken hebben met (30 jaar) kolonisatie of met Israël, twee populaire linkse stellingen?

Hoe ga je de islam ‘temmen’ in een rechtsstaat?

Meningsuiting

Vrijheid van meningsuiting is geen idealistische stelling van kamerjuristen of linkse intellectuelen, het is welbegrepen eigenbelang op lange termijn. Het volstaat even op Wikipedia te zoeken naar welke boeken door de kerk verboden zijn geworden (tot 1966, toen de index werd afgeschaft). Zowat de ganse klassieke wereldliteratuur! Bepalen wat gek of onzedig is mag je vooral niet overlaten aan politieke of religieuze leiders.

Vrijheid van meningsuiting is bepalend voor wat wij zijn en voor de toekomst van onze kinderen. Indien islamitische vrouwen hun weerzin voor onze zeden willen uitdrukken door boerkini’s te dragen, dan kan dat slechts om objectiveerbaar goede redenen verboden worden: hygiëne (in zwembaden?), openbare orde en dergelijke. Alle rechten kennen hun beperkingen, maar de uitdrukking van de mening zelf kan niet verboden worden. Er zijn overigens veel ‘agressievere’ meningsuitingen dan kledij. Denk maar aan sommige betogingen!

En toch moet de Islam ‘getemd’ worden!

Zelfcensuur

Tot nog toe was deze column ‘an easy job’. Bij het herlezen stelde ik bij mezelf vanaf hier defensief gedrag vast, een soort zelfcensuur die, hoop ik, meer te maken heeft met de vreselijke omgeving die de extreme islam zijn gelovigen en ons heeft aangedaan dan met andere bekommernissen.

Op hoop van zegen dan maar. Waarom mogen islamitische vrouwen (al dan niet door mannelijke druk of erger) hun ‘weerzin’ voor onze ‘zeden’ uitdrukken en mogen westerlingen hun ‘weerzin’ voor wat symbool staat voor inbreuken op evidente mensenrechten niet uitdrukken?

Veronderstel eens dat het naturisme van vrijetijdsbesteding gepromoveerd wordt tot geloofsovertuiging. Naakt (of met doorzichtige kledij) rondlopen is Gods wil! Dat is minstens even verdedigbaar als het opleggen van kledij op basis van gewoonten uit de 7^de eeuw. Zouden we het onwettelijk vinden dat bijvoorbeeld een werkgever zijn afkeur zou laten blijken voor naturistische kledinggewoontes, ook als de religieuze autoriteit omwille van de ‘goede zeden’ de volgelingen toelaat in zwemkledij naar het werk te gaan? Veronderstel eens dat het een religieuze verplichting is om vier keer per dag een boswandeling te maken!

Evidente rechten

Waarom mag weerzin voor ons bestel wel uitgedrukt worden en onze weerzin voor de kledingsymboliek niet? Omdat wij beschaafder zijn dan zij? Wie zou dat durven stellen? En tot waar gaat dat? Welk deel van het gelaat moet zichtbaar zijn? Welke foto op identiteitskaarten is aanvaardbaar? Ondertussen vechten Iraanse en Saoedische vrouwen om hun meest evidente rechten als vrouw te doen gelden: het recht om haar wat te tonen of auto te rijden, of op wat make-up. Ik wil het nog niet eens over besnijdenis of slavernij hebben. Overigens, wat is er fout met mooie lichamen? En waarom moeten alleen vrouwen aan die regels onderworpen worden?

Onze principes weerhouden er ons weliswaar van om de meningsuiting van moslims via kledij te verbieden, maar niets verbiedt ons de door hen geuite weerzin mee te nemen in onze beoordeling van hun gedrag bij aanwerving, promotie, verhuring enzovoort. De koran is geen bron van wet bij ons. Wie die overtuiging niet deelt vertoont verhoogd risicogedrag. Dit mogen we meenemen in de regelgeving, bijvoorbeeld over migratie.

En ja, de asielregeling vereist gelijke behandeling maar toen die verdragen werden gesloten was er geen leefloon, geen gratis onderwijs, geen vrije toegang tot gezondheidszorg. De asielzoekers weigerden niet om zich te integreren. Ze leerden de taal en hadden geen eisen op het vlak van gezinshereniging of andere zaken. Asiel betekende niet het recht op een sociaal vangnet dat vandaag de facto ontstaat en het recht om familie hier naar toe te halen. Centraal- en Oost-Europese landen die onder het Turkse en Russische juk hebben geleefd, willen hun identiteit niet opnieuw in gevaar brengen. Vlamingen, die net hun identiteit herwonnen, vertonen een vergelijkbare gevoeligheid. Daarmee rekening houden, is ook democratie.

De islam is er maar in geringe mate in geslaagd leefbare systemen te bouwen. Dat er groeiende weerstand is tegen het exporteren van hun leefbaarheidsproblemen, is maar normaal. Wanneer zij dit nog via kledij bevestigen, verhoogt die weerstand. Het staat hen vrij daar iets aan te doen. De staat kan het wel niet verbieden.