Onzichtbare macht

Dat de voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers - de eerste burger van het land - bijklust als adviseur voor het mediabedrijf Telenet, is een belediging van de kiezer. Dat de federale coalitie dat toeliet, illustreert de verzieking van het partijensysteem. Ofwel waren de voorzitters van de regeringspartijen, die bij de formatie over de invulling van het Kamervoorzitterschap beslisten, op de hoogte en zijn ze medeschuldig. Ofwel waren ze niet op de hoogte en heeft de Kamervoorzitter hen belogen.

Mocht de meerderheid in deze aangelegenheid over een beetje politiek fatsoen beschikken, dan had ze voorzitter Siegfried Bracke tot ontslag gedwongen. De fiducie van de burgers in de volksvertegenwoordiging is al niet overweldigend. Als de vorstelijk betaalde Kamervoorzitter ook nog een graaihans blijkt te zijn, is dat zonder meer vernietigend voor de geloofwaardigheid van de instelling.

De hypocrisie die als gevolg van deze zaak in de Kamer tentoongespreid werd, was stuitend. Plots werd besloten dat de fractievoorzitters strenge deontologische regels zullen uitwerken om paal en perk te stellen aan dat soort ontsporingen. Alsof het niet vanzelfsprekend is dat een volksvertegenwoordiger - laat staan de voorzitter van de Kamer - niet kan optreden als een betaalde lobbyist en belangenbehartiger van een commerciële onderneming of belangengroep.

De partijen hebben het politieke bedrijf georganiseerd op een manier die elke verkozene toelaat voltijds en financieel onafhankelijk zijn taak te vervullen. Elke bijkomende taak die een verkozene binnen de Kamer opneemt, wordt extra vergoed. Bovendien vissen alle partijen samen jaarlijks zo’n 70 miljoen euro uit de overheidstrog, verkiezingsjaar of niet. Hij was nog Kamerfractieleider van de N-VA toen Hendrik Vuye fijntjes opmerkte dat sommige grote partijen meer jaargeld ontvangen dan het koningshuis. Die gulle overheidsfinanciering sluit niet uit dat partijen ook andere financieringsmiddelen aanwenden, die buiten elke controle worden gehouden.

Duiveluitdrijving

Niet alleen het geval-Bracke, ook de hele commotie rond de stevige vergoedingen die politici, burgemeesters, schepenen en gemeenteraadsleden bij ongecontroleerde nevenvennootschappen van intercommunales opstrijken, was een grote opvoering van hypocrisie. Door elkaar te bekladden deden de partijen aan duiveluitdrijving. Terwijl iedereen, zowel bij meerderheid als bij oppositie, perfect op de hoogte is van deze praktijken. De hele affaire illustreert overigens treffend dat Vlaanderen op dat terrein geen lessen behoeft van Wallonië. Sterker nog: het gaat steeds meer op het oude België gelijken.

Neem nu de Gentse groenen en hun gespeelde verontwaardiging over de manier waarop kartelpartner sp.a zich bediende van een aantal mandaten bij poliepvennootschappen van intercommunales. Eerder al voelde Groen zich ongemakkelijk bij de verhalen over de nauwe banden tussen de Gentse burgemeester Daniël Termont en Jeroen Piqueur van de intussen failliete Optima Bank, en vooral bij de manier waarop de N-VA-oppositie daartegen van leer trok. Maar ze werden bij Groen pas echt zenuwachtig bij het bekend raken van de connectie tussen de Luikse intercommunale Publifin - die via overbodige sectorcomités riante bestuurdersvergoedingen rondstrooide waar zowel MR-, cdH- als Ecolo- maar vooral PS-volk van genoot - en de Gentse nv Publipart. Want die is via Publilec in handen van Publifin.

Dat Publipart, met de Gentse schepen Tom Balthazar als bestuurder, ook nog eens 2 miljoen euro verloor in het faillissement van Optima Bank, maakte de onthullingen des te pijnlijker voor kartelpartner Groen, die zich al meegesleept zag in de electorale ondergang van de sp.a. Waarop Groen zich ging ontpoppen als de nieuwe witte ridder, niet alleen in Gent maar ook in Antwerpen, waar het de N-VA-schepen en mandatencollectioneur Koen Kennis uitrookte.

Kennelijk hebben ze bij Groen even gespeeld met de gedachte om alvast in Gent het kopmanschap te eisen van het linkse kartel voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2018. Daarom zijn sommige sp.a’ers nogal gepikeerd door het optreden van Groen. Alle mandaten die tot grote gêne van alle partijen in de media werden opgerakeld, lagen open op tafel ter verdeling toen de Gentse meerderheid werd gevormd. Groen heeft zonder protest het hem toegemeten deel van die mandaten opgenomen, klinkt het besmuikt bij de liberale coalitiepartners.

Gemeentelijke geldpomp

‘Er is niets onwettigs gebeurd’, verdedigde burgemeester Termont de gang van zaken en de vergoedingen van zijn schepenen. Maar laat dat nu net het schandaal zijn, dat de manier waarop intercommunales en hun vennootschappen gemeenschapsgeld rondstrooien perfect wettelijk is. En dat de politici die het systeem uitdokterden om een en ander aan de democratische controle te onttrekken, om allerlei constructies buiten de begrotingen te houden en om winsten fiscaal te optimaliseren, daarmee wegkomen.

De meest navrante werkelijkheid is dat de intercommunales en vooral hun afgeleide constructies een onzichtbare macht vormen, die bovendien een funeste invloed heeft op de economie. Uitgerekend die intercommunales en hun bijhuizen en holdings, die als geldpomp fungeren voor de gemeenten en steden, zorgen voor gevoelige verhogingen van onder meer de water- en elektriciteitsfactuur die de consument krijgt toegestuurd. De voorbije jaren steeg de waterrekening voor de gezinnen met bijna 50 procent. Die prijsontwikkelingen staan voor iedereen te lezen in de tabellen van het prijzenobservatorium.

Op die manier wordt de diensteninflatie de hoogte in gejaagd. In de buurlanden is een dergelijke prijzenspiraal veel minder aanzienlijk, wordt in het jongste jaarverslag van de Nationale Bank van België opgemerkt. In 2016 steeg de diensteninflatie met 2,2 procent. Ze is voor bijna een vol procent verantwoordelijk voor de totale inflatie die 1,8 procent bedroeg. Dat zorgde in 2016 voor een gevoelig inflatieverschil van 1,4 procentpunt tussen België en de drie buurlanden.

Sinds 2015 zijn de intercommunales onderworpen aan de vennootschapsbelasting, die ze gewoon hebben doorgerekend naar de consument. De verschillende overheidsmaatregelen hebben in 2016 geleid tot een prijsstijging van de elektriciteit met gemiddeld 28 procent, wat neerkomt op een verkapte belasting. Test-Aankoop merkte ooit op dat de evolutie van de distributietarieven sinds de vrijmaking van de Vlaamse energiemarkt letterlijk explodeerde. De distributiekosten aangerekend door de intercommunale netbeheerders bedragen vandaag haast de helft van de energiefactuur.

De opstellers van het jaarverslag van de Nationale Bank vrezen ervoor dat die prijsverhogingen - aangejaagd door de overheid via bijvoorbeeld gezond-heidstaksen en dan vooral door de intercommunales en hun vennootschappen, met hun honderden overbetaalde bestuurders - ook ’s lands concurrentievermogen aantasten. Volgens hen kan de aanpassing van de wet van 1996 tot bevordering van de werkgelegenheid en ter vrijwaring van het concurrentievermogen die schadelijke ontwikkelingen afremmen. Al zou het nog doortastender zijn meteen een einde te stellen aan de intercommunales, aan hun imposante wirwar van constructies en aan de manier waarop de partijen en hun mandatarissen zich daaraan laven. De intercommunales kunnen perfect worden vervangen door regionale regies gecontroleerd door het parlement, dat dan alvast een deel van zijn zoekgeraakte macht terugvindt.