Brexit of Balkan

Alle energie die we aan het brexitproces hebben besteed, hadden we dan ook beter gestopt in het uitwerken van een positiever project voor de EU. Een waarmee we meer invloed verwerven in de wereld. Het is allang duidelijk dat de hoogdagen van de EU voorbij zijn. Dat waren de jaren 90 en in dat decennium lukte alles. Tussen de val van de Berlijnse Muur en de introductie van de euro lag nauwelijks tien jaar. Plots betaalden de voormalige erfvijanden Duitsland en Frankrijk met dezelfde munt. In politieke en geopolitieke termen is dat lichtsnelheid. De introductie van de euro moest een voorbode zijn van een verdere politieke integratie van de EU.

Dertig jaar later ziet de wereld ziet er helemaal anders uit. China is een economische grootmacht, het Midden-Oosten is volkomen gedestabiliseerd en de Verenigde Staten trekken langzaam hun handen af van Europa en aangrenzende percelen. Bovendien staat de EU er belabberd voor.

Een belangrijke lidstaat verlaat binnenkort de club en kandidaat-lidstaat Turkije valt een buurland binnen. Sommige lidstaten leggen rechters aan banden en andere sluiten politici op vanwege hun mening. Tegelijk hangt de Europese economie al jaren aan een infuus van de Europese Centrale Bank en blijft het wachten op structurele hervormingen. Dit is het moment waarop Europa zijn eigen koers moet uitzetten. Hoe krijgen we opnieuw meer aanzien in de wereld?

Toetredingsgesprekken

In dat licht hebben we de afgelopen week een gigantische kans gemist door de toetredingsgesprekken met landen uit het voormalige Joegoslavië in de ijskast te stoppen. Het vooruitzicht op toetreding voor Albanië, Servië, Bosnië, Montenegro, Kosovo en Noord-Macedonië werd onder druk van Frankrijk vakkundig getorpedeerd. Die kapitale vergissing zal Europa nog zuur opbreken.

Rusland, Qatar, Turkije en China proberen steeds meer gewicht in de schaal te leggen in het voormalige Joegoslavië. Servië is een van de belangrijkste Chinese bruggenhoofden in Europa. Peking krijgt er steeds meer voet aan de grond en legt er zijn economisch model op. De Aziatische grootmacht houdt niet van de Europese werkwijze van transparantie of publieke aanbestedingen voor contracten, subsidies of grote projecten. Ze heeft het meer voor politieke willekeur, deals in achterkamers en het rechtstreeks omkopen van politici.

China heeft het recht invloed te proberen verwerven in onze achtertuin, maar het is onze verdomde plicht daar iets tegenover te stellen. De landen uit de Balkan aan hun lot overlaten is de beste manier om de Chinese, Russische en Turkse invloed aan onze buitengrenzen verder te zien groeien.

Verloren invloed

De Balkan is geen ver-van-mijn-bedshow. Een moordaanslag op de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger in Sarajevo leidde in 1914 tot de Eerste Wereldoorlog. Een conflict dat ook in België tienduizenden slachtoffers maakte. Nauwelijks 20 jaar geleden stond de Balkan weer in brand. Een burgeroorlog, tienduizenden vluchtelingen en etnische zuiveringen op ons eigen continent. Europa stond erbij en keek er vooral naar. Het was wachten op Amerikaanse interventies voor de oorlog beëindigd werd. Kunnen we eerlijk zeggen dat we het vandaag beter zouden aanpakken? Ook nu wordt de Balkan in toenemende mate instabiel. Het is een volatiele regio waar geopolitieke belangen en etnische spanningen elkaar versterken.

De brexit is een metafoor voor de verloren Europese invloed. De Balkan is een metafoor voor de invloed die we dringend moeten winnen. Eensgezind zijn over hoe we de stoute Britten moeten aanpakken, is gemakkelijk. Maken dat Europa meer in de pap te brokken heeft in de directe omgeving is veel moeilijker. Hoe zorgen we ervoor dat de Britten zich binnen tien jaar beklagen dat ze geen deel meer uitmaken van de EU? Niet door hautain te blijven roepen hoe geweldig de EU is. Wel door een strategie te ontwikkelen voor de Balkan. Als we al geen invloed kunnen verwerven in onze eigen achtertuin, mogen we de rest van de wereld vergeten en worden we definitief een museumcontinent.