Campagnewatcher | Het ondenkbare gebeurt vaak toch

In Den Haag wordt het meest rechtse kabinet ooit, inclusief Geert Wilders’ radicaal-rechtse PVV, in het zadel gehesen. Met het Vlaams Belang in poleposition in de peilingen droomt partijvoorzitter Tom Van Grieken luidop van een identiek scenario: ‘Vandaag in Nederland, morgen in Vlaanderen.’

Op het eerste gezicht lijkt het dat het bij ons zo’n vaart niet zal lopen. Velen zijn er gerust in dat het cordon sanitaire standhoudt als buffer tegen een machtsdeelname van het Vlaams Belang. Nochtans is hier hetzelfde proces van normalisering van radicaal-rechts aan de gang dat elders in Europa - de noorderburen incluis - de geesten geleidelijk heeft doen rijpen.

Salonfähig

Het cordon is geen wetmatigheid. Het is een politieke afspraak die een sociale norm formaliseert. En die norm is al jaren onmiskenbaar aan het verschuiven. Het stigma van een stem op radicaal-rechts verdwijnt. De steun voor het cordon in de publieke opinie brokkelt af. Je hoort almaar vaker dat het Vlaams Belang een kans moet krijgen. De partij is salonfähiger dan ooit.

De strategieën die de centrumpartijen in de campagne hanteren, passen evenzeer in dat patroon. Na de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland luidde de analyse dat Dilan Yesilgöz (VVD) en Pieter Omtzigt (NSC) de rode loper voor Wilders hadden uitgerold. Vervang de Nederlandse partijen met de Vlaamse hoofdrolspelers en de gelijkenissen zijn frappant.

Bijna allemaal proberen ze de stembusgang tot een tweestrijd te reduceren door zich als alternatief te presenteren voor radicaal-rechts. Daarbij trappen sommige partijen - CD&V en Vooruit op kop - in de klassieke val. In een poging kiezers terug te winnen omarmen ze het migratiethema en zetten ze koers richting de standpunten van het Vlaams Belang. Nochtans zal dat laatste als onbetwiste eigenaar van het thema opnieuw profiteren, zoals de N-VA in de nasleep van het Marrakesh-pact - een migratiedeal - ondervond.

Tegelijk weigert de N-VA nog altijd bewust om klare wijn te schenken over een eventuele samenwerking met het Vlaams Belang. De redenen zijn bekend: de partij is intern verdeeld, en ze vreest dat een duidelijke keuze twijfelende kiezers zal afschrikken. Bovendien houdt ze die optie graag achter de hand als uitgangspositie voor de onderhandelingen. Zo blijft de deur op een kier.

Selffulfilling prophecy

Dat alles creëert een perfect storm voor een overtuigende overwinning van het Vlaams Belang in juni. Die kan het laatste duwtje zijn om een momentum in te luiden. Verzwakt door een tik van de kiezer die de krachtsverhoudingen grondig door elkaar schudt, kan de druk om met het Vlaams Belang in zee te gaan weleens te groot worden. Hoe vaker Van Grieken herhaalt dat - naar Nederlands voorbeeld - verandering binnen handbereik is, hoe lastiger het wordt zijn uitgestoken hand op 10 juni af te slaan. Zeker na een campagne waarin de standpunten van het Vlaams Belang meer dan ooit werden gelegitimeerd. Als bij de gemeenteraadsverkiezingen in oktober het cordon lokaal sneuvelt, ligt de weg open, ervan uitgaande dat er dan nog geen Vlaamse regering is.

Veel politieke uitkomsten zijn het resultaat van een spiraal aan gebeurtenissen die een eigen leven gaan leiden. Het ondenkbare gebeurt vaak toch, omdat de ideale condities langzaam worden geschapen en het zaadje onherroepelijk is geplant. Imiteer de thema’s en je vergroot het draagvlak. Maak de partij tot inzet van de verkiezingen en ze triomfeert. Maak de partij relevant en ze wordt incontournabel. Op den duur wordt ook het cordon sanitaire onhoudbaar.

Zo riskeert ook Vlaanderen een selffulfilling prophecy waarvoor de centrumpartijen in een vlaag van politiek opportunisme zelf mee het bedje hebben gespreid. Omtzigt en Yesilgöz weten er alles van.