De euro had juist nodig dat een grens werd getrokken

Door Luuk van Middelaar, politiek filosoof in Brussel

De Griekse premier Tsipras heeft zijn hoed moeten opeten, de publieke opinie spreekt van ‘capitulatie’, ‘coup’ en ‘kolonisatie’ en er vallen weer molotovcocktails op het Syntagmaplein. De Duitse regering moet - net als de partners in Den Haag, Helsinki en Bratislava - bij een sceptisch thuispubliek steun vinden voor een nieuw Grieks miljardenpakket, de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble overspeelde zijn hand door met een grexit te dreigen en kanselier Angela Merkel moet toezien hoe elders in Europa het anti-Duitse sentiment opflakkert. Ook thuis wordt ze erom gekritiseerd.

Wel wordt het wankele compromis beetje bij beetje steviger. Maandag was het nog een houten voetbrug over een kolkende rivier. Met de ja-stem in het Griekse parlement is de brug aan één oever alvast verstevigd. Nu zijn de schuldeisers-parlementen aan zet. Tegen heug en meug, maar ze doen mee. Zoals Tsipras woensdag in de Vouli zal Merkel vrijdag in de Bondsdag enkele tientallen hardliners in haar eigen partij verliezen, maar haar meerderheid komt niet in gevaar. Europa overspant uitersten dankzij het midden.

Voor de Duitse regering komen de ergernissen nu vooral uit Amerika. Het IMF gooide deze week weer eens een bommetje en wil niet meedoen met de nieuwe bail-out (een Duits-Nederlandse eis in de Brusselse nacht) tenzij we de Griekse schuld houdbaar maken. Kiespijn voor Merkel en de Nederlandse premier Mark Rutte. De Amerikaanse pers was eensgezind snoeihard met kritiek op het Duitse machtsvertoon. Niet alleen usual suspects als Paul Krugman en andere keynesianen die al vijf jaar tegen het ‘Berlijnse’ beleid ageren, maar ook de afgewogen New York Times-commentator Roger Cohen, die vreest dat de Duitse dominantie splijtend op Europa werkt.

Gek worden ze in Berlijn ook van de aansporingen van de regering-Obama om soepel te zijn. Vorige week liet Schäuble zich ontvallen dat hij zijn Amerikaanse collega Jack Lew een ruil had voorgesteld: de VS nemen de Griekse euroschuld over en Duitsland de dollarschuld van Puerto Rico. Een zure grap, die irritatie verraadt. Amerika heeft ook makkelijk praten. De belastingbetalers draaien er niet op voor de Griekse schuld en het land is het gewend de eigen binnenlandse schuld in de vorm van dollarbubbels en inflatie op het buitenland af te wentelen.

Washington toont erg weinig begrip voor de Duitse bezorgdheid om de geloofwaardigheid van de Europese muntunie als geheel, die ondermijnd wordt als spelbrekers ongestraft blijven. Voor een Amerikaans oor kan Berlijn de muntunie beter vergelijken met de NAVO, het monetaire met het militaire bondgenootschap. Zou Washington echt tot de laatste snik een regering omarmen die de Atlantische band zegt te verafschuwen, die wel onder de veiligheidsparaplu wil blijven maar ‘nee’ aanbeveelt in een referendum over defensie-uitgaven?

Slechts twee spelers verlieten de Brusselse veldslag ongeschonden. De voorzitter van de Europees Raad Donald Tusk, lang afzijdig, trad kordaat op - maandagochtend 6 uur, de onderhandeling stond op breken - door Merkel en Tsipras in zijn bureau op te sluiten tot ze een akkoord hadden over het laatste obstakel, het privatiseringsfonds. Zo won Tusk aan gezag. Van zijn kant liet president François Hollande doorschemeren dat alleen dankzij de Franse steun aan Tsipras de muntunie nog intact was. Op 14 juli zei hij op de vraag of Athene was vernederd, een tik uitdelend aan Schäuble: ‘De echte vernedering zou zijn geweest Griekenland uit de eurozone te jagen.’ Onderliggende boodschap: de Duitsers mogen de sterkste zijn, in het uur van de waarheid blijft de euro een Frans-Duits kindje.