De grens van het fatsoen

Onderzoeksjournaliste en auteur

In Nederland is een fatsoenlijk alternatief opgestaan voor extreemrechts. Maar de vraag is hoelang de BoerBurgerBeweging het geradicaliseerde deel van haar achterban onder haar vleugels kan houden.

Doelbewust. Een andere omschrijving is er niet voor de manier waarop de Nederlandse minister-president Mark Rutte (VVD) zijn coalitie afgelopen week op de klippen liet lopen.

Doelbewust qua thema: een strenger asielbeleid. Sinds 2022 kent Nederland, in de woorden van Frankfurter Allgemeine Zeitung, een zelfgecreëerde asielcrisis. Met als een van de schrijnende dieptepunten honderden asielzoekers die dagenlang moesten kamperen voor het aanmeldcentrum in Ter Apel. Het draagvlak voor een ruimhartig asielbeleid neemt zienderogen af, getuige de vele en fel gemediatiseerde lokale protesten tegen de komst van opvangcentra. Een partij die de regering laat vallen over strengere asielmaatregelen mag hopen op een bonus uit de stembus.

Advertentie

Doelbewust ook qua timing. En dan hebben we het niet over het feit dat Rutte zichzelf de langstzittende premier van Nederland mag noemen. De Provinciale Statenverkiezingen eerder dit jaar maakten duidelijk dat de Nederlandse politiek een nieuwe speler van bijzonder groot formaat heeft. De BoerBurgerBeweging (BBB) van de flamboyante Caroline van der Plas veegde de politieke tegenstanders op een hoopje en haalde in alle provincies de meeste zetels binnen. Daarmee is op de rechterflank een fatsoenlijk alternatief opgestaan voor de extreemrechtse complotmalloten van het Forum voor Democratie (FvD) en de omstreden PVV van Geert Wilders.

Zolang extreem en populistisch rechts bereid zijn de ranzigste figuren en voorstellen naar het magazijn te verbannen, lijkt traditioneel rechts bereid er zaken mee te doen.

De VVD lijkt haar wagonnetje te haken aan een trend die zichtbaar is in heel Europa. Zolang extreem en/of populistisch rechts bereid is de etalage wat op te poetsen en de ranzigste figuren en voorstellen naar het magazijn te verbannen, lijkt traditioneel rechts bereid er zaken mee te doen. Want de marketingafdeling heeft nu eenmaal bepaald dat migratie - en niet de ondergraving van sociaaleconomische verworvenheden - hét verkoopargument is geworden in de politieke winkelstraat.

Vuil genoeg

In eigen land wordt dat mooi geïllustreerd door de manier waarop het Vlaams Belang de kans op een coalitie met de N-VA in leven probeert te houden. De lat lijkt voor Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken te liggen bij al te openlijk dwepen met het nazisme en het collaboratieverleden van de Vlaamse beweging. Figuren van tweede en derde garnituur worden uit de partij gezet zodra ze betrapt worden op het brengen van een Hitlergroet of als ze in dirndljurk bloemen gaan leggen bij het graf van een SS’er. Tegelijk worden figuren die op en vaak over de grens van racisme en homofobie opereren getolereerd om de partij toch ‘vuil’ genoeg te houden.

De BBB houdt zich in principe weg van dergelijk geflirt met openlijk racisme en ander extremistisch gedachtegoed. Van der Plas liet zich wel al eens betrappen op aangebrande tweets over Zwarte Piet, maar in het fel gepolariseerde klimaat bij onze noorderburen doet dat nog amper wenkbrauwen fronsen.

Dat ligt anders voor haar kersverse achterban. De BoerBurgerBeweging mag dan niet te boek staan als radicaal, ze heeft wel volop kiezers van het FvD en de PVV aangetrokken. Dat is het segment van de Nederlanders waar de inlichtingendienst AIVD een nieuw risico op radicalisering ziet, wegens hun vatbaarheid voor soms de bizarste complottheorieën.

Advertentie

Een segment ook waar sympathie haast even volatiel is als stemgedrag. En waar een uiterste rechtlijnigheid wordt verwacht. Want het verwijt van controlled opposition is snel gemaakt. Dan ben je niets meer dan een door de elite gecontroleerde fuik voor zelfverklaarde kritische burgers. De BBB-frontvrouw heeft al een ruime portie bedreigingen gekregen. 'Dan krijg ik te horen dat ik een boerenverrader ben. Ik word kartelhoer genoemd', zei Van der Plas daarover.

De belangrijkste vraag is hoelang de BBB het geradicaliseerde deel van haar achterban onder haar vleugels kan en wil houden. En hoever ze daarvoor wil opschuiven over de grens van het fatsoen.

Advertentie
Gesponsorde inhoud