De groene scheidingslijn

Enkele jaren geleden discussieerden een mede-econoom en ik over ‘greenflation’. Dat begrip staat voor het fenomeen dat de groene transitie bij de uitbouw van de infrastructuur voor hernieuwbare energie tot hogere inflatie leidt, door de extra vraag naar grondstoffen en energie. Daarbij speelt ook mee dat prijzen en belastingen een efficiënte manier zijn om menselijk gedrag te veranderen.

Het onderwerp van de collegiale discussie was niet het fenomeen zelf, maar wel dat het expliciete benoemen ervan zou kunnen overkomen als een standpunt tegen verduurzamen. En daarom zwijgen sommigen liever over die ongemakkelijke waarheid zodat ze niet geassocieerd worden met de negatieve effecten ervan. Een handige strategie? De Duitse politiek krijgt haar ontwijkgedrag nu keihard als een boemerang in het gezicht terug.

Het afgelopen weekend bleek dat maar de helft van de Duitsers onder geen enkele omstandigheid op de rechts-populistische AfD wil stemmen. Die peiling was groot nieuws, al betekent het niet dat de andere helft wel op de partij wil stemmen. Toch wijst het resultaat erop dat de AfD onder de regerende Ampelkoalition haar zoveelste comeback maakt.

Terwijl de partij bij de verkiezingen van 2021 10 procent haalde, staat ze in de landelijke peilingen nu op 17 procent. Ze scoort hoger dan twee van de drie coalitiepartijen (de Groenen en de FDP) en bereikt haar hoogste niveau sinds 2018. In de meeste Oost-Duitse deelstaten is de AfD al de grootste partij.

Iets te verliezen

De reden voor de opmars is duidelijk: protest tegen het beleid. Anders dan tijdens de vluchtelingengolf, toen vooral ‘economisch kanslozen’ op de AfD stemden, zijn het nu in toenemende mate mensen die nog iets te verliezen hebben. Dat kan het gevolg zijn van de groene transitie. Daarbij komt dat de Ampelkoalition op dit moment vooral opvalt door interne ruzies, de verdeling van baantjes en grote verdeeldheid. Met deze drie coalitiepartners die elkaar de tent uit vechten, heb je geen oppositie meer nodig.

Interessant is dat de CDU niet profiteert van de protestreactie van de Duitsers. De partij blijft stabiel in de peilingen. Dat komt doordat ze dezelfde uitdagingen voor het land ziet als de regeringscoalitie: de energietransitie, de-industrialisering of de-risking, en de vergrijzing. Een duidelijk andere aanpak of andere oplossingen heeft de CDU niet. Duidelijk is dat alle beleidsbeslissingen geld en mogelijk ook banen kosten, mensen langer doen werken of meer (arbeids-)migranten opleveren.

Dit alles is, zoals de voormalige bondskanselier Angela Merkel ooit zei, alternativlos. Door het (te) lange zwijgen over de gevolgen van noodzakelijke transities lopen de kiezers over naar de AfD. Ze hopen dat ze zo de groene transitie of een kostenstijging kunnen vermijden. Duitsland is daarin niet langer anders dan andere Europese landen. Het rechtse spook waart rond, met het vermijden van economische pijn en het ontkennen van de klimaatverandering.

Een groene scheidingslijn loopt door Europa. Tussen zij die denken dat ze kunnen omgaan met de gevolgen van de klimaatmaatregelen en zij die dat niet denken te kunnen of te willen. Die groeiende kloof overbruggen vormt een grote uitdaging. Niet alleen voor de Duitse politiek, maar voor heel Europa. Ongemakkelijke waarheden vermijden uit kiezersbejag is geen winnende strategie.