De kruispunten in je leven

We schrijven 1 september 1990. Zenuwachtig, zeg maar angstig, neem ik plaats op de schoolbank van het eerste middelbaar van een broederschool diep in West-Vlaanderen. Meisjes niet toegelaten. Plaatsen in de klas zijn vooraf door de leraar vastgelegd. De jongen naast me heeft dezelfde naam als ik. Frederik en Frédéric. Dat kan nog leuk worden. Geen idee meer waarom, maar de leraar instrueert ons het eerste blad uit onze agenda te scheuren. De jongen naast me scheurt het verkeerde blad uit en begint prompt te wenen. Een huilbaby. Ik weet niet of ik medelijden moet hebben of lachen. Enigszins onder de indruk besluit ik me toch maar over hem te ontfermen.

Enkele weken geleden, 24 augustus 2019, bijna 30 jaar later. Ik bevind me in het wondermooie Urbino in Italië op het huwelijk van een vriend. Die vriend is de broer van huilbaby Frédéric. Frederik en Frédéric zijn vrienden voor het leven geworden en ook zijn broer, familie en vrienden hebben me opgenomen als een van hen. Samen met het Italiaanse bruidspaar voel ik me omhelsd door duizend armen. Of hoe een schoolkeuze op 12-jarige leeftijd mee je leven bepaalt.

Een maand eerder was ik op vakantie in Portugal. Opnieuw met vrienden, drie koppels, zes mensen. Vijf van de zes waren als psycholoog afgestudeerd aan de Universiteit Gent. Zijn psychologen zo neurotisch dat ze elkaar dwangmatig opzoeken? Nee, opnieuw bepalen studiekeuzes je sociale leven.

Lui

We denken dat we bewuste keuzes maken over wie onze vrienden of levenspartners worden, maar die keuzes worden vooral bepaald door wie zich in onze nabijheid ophoudt. Omdat we keuzes maken in het aanbod dat toevallig voorhanden is, blijkt fysieke nabijheid de beste voorspeller voor relaties. Dat komt omdat frequent contact positieve gevoelens opwekt. Hoe meer u in contact komt met iemand, hoe groter de kans dat u iemand aardig vindt.

Maar we zijn ook gewoon lui en gaan het liever niet te ver zoeken. Economen analyseerden het ontstaan van Facebook-vriendschappen. Opnieuw bleek fysieke nabijheid de beste voorspeller.

Maar niet in New York. Daar is het niet zozeer fysieke nabijheid die het gemakkelijk maakt met elkaar om te gaan, maar de metro. In New York volgen vriendschappen de structuur van het metronetwerk. Je onderhoudt gemakkelijker een vriendschap met mensen die snel bereikbaar zijn. Kort gesteld: als je de afstand tussen de woonplaats van twee mensen met 10 procent verhoogt, daalt de kans op een Facebookvriendschap met 15 procent. In New York geldt: als je de reistijd op de metro met 10 procent verhoogt, daalt de kans met 15 procent. Gewoon omdat mensen lui zijn in hun vriendschappen.

Kantoorburen

Ah, zegt u, tiener- en Facebook-vriendschappen, het kan me wat. Maar in uw professionele leven geldt het nabijheidsprincipe natuurlijk ook. Klaagt u steen en been dat twee departementen niet samenwerken of communiceren? Zet ze bij elkaar. Breekt u zich het hoofd over waarom een groepje werknemers aanzienlijk minder presteert dan de rest van het team? Haal ze uit elkaar. Onderzoek van Harvard Business School toont dat mensen het werktempo en de werkkwaliteit van hun directe kantoorburen volgen.

Ook bedrijven zijn voorspelbaar door sociale geografie. In een economische analyse van het oud-Romeinse wegennetwerk vonden onderzoekers dat goede wegen bepaalden met wie regio’s handel dreven. Hoe gemakkelijker het transport, hoe dichter een handelspartner aanvoelt en hoe vlotter de handel verloopt. Dat is geen verrassing. Maar een analyse van investeringspatronen toont wonderbaarlijk aan dat bedrijven nog altijd datzelfde oud-Romeinse wegennetwerk volgen om te investeren in elkaars bedrijven. Mensen zijn lui én ze zijn gewoontedieren. De fysieke kruispunten van het leven zijn niet alleen die van uw leven, maar schrijven ook de geschiedenis.