De overheid is de politiek boven het hoofd gegroeid

Hoofdeconoom denktank Itinera

De discussie over de staatsbon lijkt een frivoliteit vergeleken met een andere vraag: hoe de overheidsuitgaven aan te pakken?

De Belgische staatsbon was de voorbije dagen alomtegenwoordig. Het probleem is niet hoe de overheid de schuld plaatst. Wel dat de overheid met een staatsschuld en begrotingsuitdagingen worstelt die haar boven het hoofd zijn gegroeid. Geen enkele politicus heeft een idee hoe dat op te lossen. In vergelijking met die uitdaging lijkt de discussie over de staatsbon een frivole kwestie met een hoog pre-electoraal karakter.

De vraag hoe in dit land de overheidsuitgaven aan te pakken gaat de politiek nog altijd uit de weg. In de verkiezingsperiode moet dat thema dominant aan bod komen. Alleen als politieke partijen duidelijk hun visie en plannen uiteenzetten kan de kiezer een weloverwogen keuze maken.

Advertentie

Daarnaast dient tijdens de legislatuur een permanent proces te lopen. Dan zit je al snel in discussies over prestatiegeïnformeerd begroten, uitgaventoetsingen, beleidsevaluatie en maatschappelijke kosten-batenanalyses. De appetijt daarvoor is, om het eufemistisch uit te drukken, eerder beperkt.

Evaluatiecultuur

Evengoed moet in kaart worden gebracht wat niet goed loopt. Vorig jaar bleek dat sommige openbare instellingen nog altijd hun rekeningen van 2016, 2017 of 2018 moeten indienen bij de sociale zekerheid. Het Rekenhof concludeerde dat de effectiviteit van het beleid op federaal niveau zelden wordt geëvalueerd en zich vaak beperkt tot een analyse van de juridische haalbaarheid en louter budgettaire impact, tot zelfs de vraag... of het beleid überhaupt werd uitgevoerd.

Bij onze overheden worden nog altijd megabudgetten besteed die zelfs niet gekoppeld zijn aan doelstellingen.

Beter bestuur is alleen haalbaar als we de evaluatiecultuur in ons land verbeteren. Daarbij kan worden geleerd uit buitenlandse voorbeelden van een veel sterkere evaluatiecultuur. Bij onze overheden worden nog altijd megabudgetten besteed die zelfs niet gekoppeld zijn aan doelstellingen. Uit audits blijkt dat geen zinvolle evaluatie plaatsvindt of zelfs mogelijk is. Hoe kan dat ook zonder doelstellingen om aan af te toetsen?

De Verantwoordingsdag, die Itinera in mei al voor de derde keer heeft georganiseerd, is een jaarlijks moment waarop naar het voorbeeld van Nederland het gevoerde regeringsbeleid (de realisaties, niet de intenties) besproken en geëvalueerd wordt. Al jaren ga ik in gesprek met ambtenaren die hun ervaringen en perspectief delen. Er zijn zeker ook goede praktijken die gesteund en gepromoot moeten worden.

We moeten ook goed luisteren naar ambtenaren die hun rol integer opnemen, ook als ze opmerken dat er een overvloed is aan box-ticking rapporteringsverplichtingen. Echt rekenschap en een echte evaluatiestructuur moeten doordacht en onderbouwd zijn.  

Advertentie

Administratieve staat

Sommige bestuurders en politici doen pogingen opnieuw controle te krijgen op de administratieve staat. Die heeft alle euvels van een grote bureaucratie, maar kampt ook met mission creep en een jungle van agentschappen die elkaar voor de voeten lopen. In meer landen dan je denkt is men de controle over de machine meer kwijt dan men durft toe te geven.

Plannen om de gezondheidszorg of de pensioenen, maar ook De Lijn, de NMBS of Bpost, grondig te hervormen lopen al jaren vast. De rekening wordt dan maar doorgeschoven naar de volgende generaties. Waarschuwingen daarover maakten lang geen indruk op de politiek. Nu de economische omgeving alleen al inzake rente en inflatie zo veranderd is, kan de politiek zich dat niet langer permitteren.

Advertentie
Gesponsorde inhoud