De plaag van alle regeringen

Daar hoort een mens van op: ‘Middenklasse mort, maar boert goed’. Het was de pakkende titel op de één van De Morgen van afgelopen donderdag. Aan het woord was professor Ive Marx van de Universiteit Antwerpen. De academicus meende deze conclusie te mogen trekken uit een studie van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO), waarin België naar voren komt als de Europese uitzondering.

Ook het weekblad Knack meldde hoopgevend nieuws: ‘Ons pensioen wordt níet onbetaalbaar’. Het was de conclusie van een tweespraak tussen econoom Paul De Grauwe en gewezen sp.a-voorzitter Frank Vandenbroucke, die ook de Commissie Pensioenhervorming voorzit en sinds kort weer aansluiting heeft met zijn partij, die hem lange tijd met de nek aankeek.

Niets dan goed nieuws dus. En dat amper een week nadat ruim 100.000 morrende werknemers door de straten van Brussel trokken.

Maar de lectuur van de artikelen onder de twee titels leveren meteen een genuanceerder beeld op.

Dat de Belgische middenklasse eigenlijk geen reden heeft om te mopperen, zoals de ILO-studie te zien geeft, is op zijn minst aanvechtbaar. Want het reële inkomen per hoofd ligt vandaag nog altijd 2 procent onder het niveau van 2007, en dat zal de komende twee jaar niet verbeteren. Dat heeft ere-gouverneur van de Nationale Bank Fons Verplaetse berekend.

Volgens de studie heeft de middenklasse geen reden tot klagen. Toegegeven, de middenklassers betalen veel belastingen. ‘Maar’, verduidelijkt professor Marx, ‘ze krijgen daar een berg sociale voordelen voor in de plaats: gratis onderwijs, gratis gezondheidszorg, vervroegd pensioen, kinderopvang, dienstencheques.’ Hoewel gratis hier niet al te letterlijk mag worden genomen. Want ondertussen betaalt de patiënt nagenoeg 25 procent van de gezondheidskosten uit eigen zak, ondanks de hoge belastingen.

Tussen neus en lippen wordt er bij al dat goede nieuws ook vermeld dat België, in vergelijking met de andere Europese landen, een relatief hoge armoede kent. Die armoede is tijdens de crisis vrij stabiel gebleven – ‘vrij stabiel’ betekent hier dat de armoede toch is gestegen.

Waar komen die armen ondanks onze brede en vrijwel gratis sociale voorzieningen vandaan? Gaat het hier om mensen die allengs wegzakten uit de onderkant van de middenklasse? We komen het niet te weten. We komen ook niet te weten hoe groot de verschillen zijn tussen Vlaanderen en Wallonië en Brussel. Maar dat er grote, erg pijnlijke verschillen bestaan, wordt wel toegegeven.

De studie trekt overigens nog andere opmerkelijke conclusies. Aan de ene kant wordt beweerd dat in Griekenland het welvaartsniveau met maar liefst 30 procent is gezakt, met schrijnende toestanden als gevolg. Het goede nieuws is dat de ongelijkheid in Griekenland niet erg sterk is toegenomen. Zou het kunnen dat in Griekenland iedereen nu arm is? Want de rijke Grieken hebben al langer hun tenten opgebroken en voor rianter oorden gekozen.

Gegarandeerd conflicten

Ook uit het Knack-interview met Paul de Grauwe en Frank Vandenbroucke blijkt niet meteen wat de covertitel laat hopen, namelijk dat ons pensioen níet onbetaalbaar wordt. De Grauwe zegt dan wel: ‘We kunnen de pensioenen zeker blijven betalen, dat blijkt uit alle berekeningen over de kosten van de vergrijzing’. Maar hij voegt er meteen aan toe: ‘Als we niets doen, zal de factuur uiteraard blijven oplopen en misschien zullen we dan extra belastingen moeten heffen en ook bepaalde overheidstaken afstoten, wat gegarandeerd tot conflicten leidt.’

Waarna Vandenbroucke aanvult: ‘Als we niet ingrijpen, zullen we inderdaad geld tekortkomen voor andere zaken, zoals onderwijs, gezondheidszorg, milieu, waar ook belangrijke noden bestaan’.

De moeilijkheid waar deze en volgende federale en regionale regeringen mee worden geconfronteerd is net dat al die problemen, (pensioenen, onderwijs gezondheidszorg en milieu), tegelijk moeten worden aangepakt. En dan is die betaalbaarheid van de pensioenen ineens niet meer zo vanzelfsprekend.

Trouwens, wat verderop in het gesprek geeft Vandenbroucke toe: ‘Als we langer leven wordt een normale loopbaan dus ook wat langer’. Zelfs in het geval van het puntensysteem dat hij met de pensioencommissie voorstelde voor de toekomstige pensioenopbouw.

De Grauwe en Vandenbroucke beseffen uiteraard dat de huidige toestand onhoudbaar is en dat het optrekken van de pensioenleeftijd naar 67 jaar onvermijdelijk werd. Vandenbroucke heeft er jaren geleden in een open brief en in kranteninterviews voor gewaarschuwd.

Geen keuze

De situatie is nu eens zo zorgwekkend, omdat Eurostat een groei van nauwelijks 0,9 procent van het bruto binnenlands product voorspelt. En die groei zal in de volgende jaren niet veel hoger liggen. Daar komt nog eens bij dat de schuld is intussen weer is gestegen tot nagenoeg 105 procent van het bbp.

Met als gevolg dat de komende maanden ook deze centrumrechtse regering zich, zoals alle voorgaande, van de ene begrotingscontrole naar de andere zal slepen. En dan moeten de gesprekken over de uitvoering van de 6de staatshervorming nog beginnen.

De onthullingen over de Luxemburgse constructies die grote bedrijven en hun aandeelhouders uit de klauwen van de Belgische fiscus houden, illustreren de totale ontwrichting van het belastingsysteem, niet alleen in België maar ook in de rest van Europa.

Daarom zou het wel eens kunnen dat Marc Coucke, zwaaiend met de Amerikaanse miljarden voor de overname van zijn bedrijf Omega Pharma, meer heeft gedaan voor de promotie van de vermogenswinstbelasting dan de Socialistische Gemeenschappelijke Actie. Coucke heeft er alvast voor gezorgd dat zelfs binnen de N-VA de wrevel groeit over de fiscale ontwijkingsmanoeuvres en rulings die het mogelijk maken dat bedrijven geen belasting betalen.

Terwijl dat net de hervorming was waar iedereen op wachtte, laten de coalitiepartners verstaan dat een tax shift niet meer voor deze legislatuur zal zijn, net zo min als een grondige hervorming die bedrijven een billijke 20 procent belasting oplegt en de Luxemburgse en andere fiscale achterdeuren vergrendelt.

Als nieuwe belastingen, de plaag van alle regeringen, worden uitgesloten, heeft de federale regering geen andere keuze dan te besparen om aan de Europese eisen te voldoen. De doelwitten liggen voor de hand, beweren insiders. Eerder dit jaar had gezondheidseconoom Lieven Annemans het over 15 procent verspilling in de gezondheidszorg. Hij werd door de sector niet tegengesproken. Ook de NMBS, een monster dat de overheidsmiljarden letterlijk opbrandt, werd de voorbije tien jaar, sinds de passage van Karel Vinck, nooit nog aan een echte saneringsoefening onderworpen.

En om weerspannige vakbonden op andere gedachten te brengen, willen sommigen in de regering, zowel Vlamingen als Franstaligen, ook eens van dichtbij kijken naar de kosten die de bonden en ziekenfondsen aanrekenen voor de uitbetaling van het stempelgeld en het regelen van terugbetalingen. Tussen de vakbonden en deze regering komt het toch nooit meer goed, zo wordt gedacht. Die kans werd tijdens de formatiedagen al verkeken. Alleen dreigen op die manier de hervormingen die de regeringspartijen nochtans beloofden maar die tot nog toe erg bescheiden blijven, te stranden in een heilloze symbolenstrijd.